Υπάρχει απόλαυση στην «Σωτηρία»;

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=544452
Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αυγή» στις 23/05/2010.
Εδώ δημοσιεύεται ολόκληρο.


«Μάνα μου διώξε τους γιατρούς
Κι άσε με να πεθάνω,
αφού είν’ ο κόσμος ψεύτικος
τι θέλεις να σου κάνω.»

Στον χώρο αυτό το σώμα υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ο πρωταγωνιστής ενός δράματος. Σ’ αυτόν τον χώρο κατέφυγαν για να αργοσβήσουν χιλιάδες ζωές. Για χρόνια γίνεται θέατρο της ανθρώπινης ασθένειας και δείχνει το πρόσωπο μιας κοινωνίας που νοσεί περισσότερο από τους αρρώστους της. Αποτελεί πεδίο αγώνων. Πεδίο διαρκών και ανταγωνιστικών σχέσεων εξουσίας, επιθυμίας, αποποίησης, ιδιοποίησης, εκτοπισμού, ταύτισης, διαφοράς και αντιδικίας.

Το καταπιεσμένο σώμα γίνεται κατανοητό από τους Χορκάιμερ και Αντόρνο ως μηχανισμός βαρβαρότητας: «Σε αυτή την δυσφήμιση που έκανε συστηματικά ο άνθρωπος στο ίδιο του το σώμα, η φύση εκδικείται για το ότι ο άνθρωπος την υποβίβασε σε αντικείμενο κυριαρχίας, σε ακατέργαστη ύλη. Αυτή η ανάγκη να είναι κάποιος απάνθρωπος και να καταστρέφει είναι το αποτέλεσμα μιας οργανικής καταπίεσης οποιασδήποτε ενδόμυχης σχέσης ανάμεσα στο σώμα και στο πνεύμα.»

Ο Μισέλ Φουκώ εξετάζει ενδελεχώς, κρίνοντας τον δυτικό ορθολογισμό, τον τρόπο με τον οποίο το σώμα εντάσσεται στο πολιτικό πεδίο και στις σχέσεις των εξουσιών γράφοντας: «οι σχέσεις εξουσίας ασκούν επάνω του μια άμεση επιρροή, το περικυκλώνουν, το σημαδεύουν, το χειραγωγούν, το βασανίζουν, το εξαναγκάζουν σε εργασίες, το υποχρεώνουν σε τελετουργίες, απαιτούν από αυτό κάποια σημάδια.»

Το βιολογικό και ανατομικό σώμα, το υλικό υπόστρωμα, δεν μπορεί το ίδιο να είναι μόνο κατασκευή. Υποδέχεται την πολιτισμική εγγραφή και κατανοείται ως κάτι που φέρει και θεμελιώνει τις πολιτισμικές κατασκευές. Το σώμα έχει μια ιστορία, αποτελεί μέρος της ιστορίας. Το σώμα ανήκει στην φύση αλλά ανήκει και στην κουλτούρα. Την συγκροτεί όπως οι οικονομικές και κοινωνικές δομές, την ενσαρκώνει κατά κάποιον τρόπο ως προϊόν και ως φορέας.

Η τέχνη ως προοπτική στα πλαίσια του εικαστικού project σωτηρία καλείται να επανεξετάσει τα σημεία της σύγχυσης της μνήμης, της ιστορίας, των ορίων, της ασθένειας και να επαναφηγηθεί το δίκτυο των σχέσεων ανάμεσα σε υποκείμενα και αντικείμενα, σε ταυτότητες και ετερότητες, ανάμεσα στον χρόνο και στα όρια, στην ελευθερία και την αδιαφορία. Οφείλει να κρατήσει την ένταση που ωθεί την αισθητική εμπειρία στην αναδιαμόρφωση της συλλογικής ζωής και την ένταση που αφαιρεί την δύναμη της αισθητικής ευαισθησίας από άλλες σφαίρες εμπειρίας. Καλείται να δανειστεί από τις περιοχές αδιακρισίας μεταξύ τέχνης και ζωής, τις συνδέσεις που επιφέρουν την πολιτική κατανόηση και να θέσει στο προσκήνιο την συνάντηση και ενδεχομένως την σύγκρουση ετερογενών στοιχείων.

Τα σώματα ζουν και πεθαίνουν, τρώνε και κοιμούνται, νοιώθουν πόνο, βία, απόλαυση. Η σύγκρουση για την πραγματικότητα αυτών των κοινών αντικειμένων αποτρέπει την αντικειμενοποίηση, προκαλεί ρήξη στην αντίληψή μας και φανερώνει την μυστική σύνδεση κρυμμένων πραγμάτων πίσω από την καθημερινή πραγματικότητα.

Βασίλης Βλασταράς
Απρίλιος 2010

Ο θάνατος είναι ένα πρόβλημα. Οι νεκροί δεν έχουν προβλήματα.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 14/02/09 με τίτλο:

Εξοικείωση με τον θάνατο μέσω θεάματος

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_14/02/2009_303463

Φαίνεται πως υπάρχουν πολλές φαντασιώσεις που διεγείρουν την περιέργειά μας για το μυστήριο του θανάτου. Οι άνθρωποι ανάμεσα στα ζωντανά όντα γνωρίζουν ότι θα πεθάνουν και έχουν συνείδηση ότι μπορεί να συμβεί αυτό κάθε στιγμή. Παλιότερα στον δυτικό κόσμο πίστευαν στο αμαρτωλό του σώματος και στη βεβαιότητα της μετά θάνατον ζωής. Οι αρρώστιες και οι κακουχίες εξοικείωναν τους ανθρώπους στην θέα του νεκρού σώματος. Η θλίψη και το πένθος ήταν γνώριμα αισθήματα και αποδεκτά. Σήμερα χωρίς πίστη στην μελλοντική ζωή, με την βελτίωση της δημόσιας υγείας και της προληπτικής ιατρικής, η θέαση του φυσικού θανάτου είναι ασυνήθιστη και η διαδικασία της φθοράς και της αποσύνθεσης αποκρουστική και πνιγμένη στην σεμνοτυφία. Αντίθετα η μαζική και διαμεσολαβημένη θέαση στον βίαιο θάνατο υποκαθιστά το αίσθημα του πόνου και της θλίψης και η προσοχή κατευθύνεται στην πράξη και στην εικόνα. Έτσι η εμπειρία της εικόνας σωμάτων ακέφαλων, πεπτοκότων, κρεμασμένων και καμένων καταλήγει ενοχική απόλαυση που ο ακόρεστος θεατής της, συνιστά μια αγορά στη διάθεση του διαμεσολαβητή. Τίποτα δεν φαίνεται να διαρκεί. Όλα έρχονται και πάνε ή γίνονται βαρετά ή σε φέρνουν σε δύσκολη θέση όταν διαρκούν για πολύ. Όταν τα πράγματα εξαφανίζονται από το οπτικό μας πεδίο η κατάσταση δεν είναι αβάσταχτη ούτε ιδιαιτέρως συγκλονιστική.
Σύμφωνα με τους New York Times, μια αμερικάνικη εταιρεία αγόρασε νεκρά σώματα από το Dalian Medical University της Κίνας, για 25 εκατομμύρια δολάρια. «Όλοι τους πέθαναν από φυσικά αίτια και δεν είχαν κανένα συγγενή να τους αναζητήσει. Τα μεταχειριστήκαμε με πολύ σεβασμό. Αποκτήθηκαν όλα νόμιμα» δήλωσε ο εκπρόσωπος της εταιρείας.
Τι είναι αυτό που κάνει την σύσταση μιας εταιρείας να δαπανήσει τόσα χρήματα για να αγοράσει και να επεξεργαστεί ανθρώπινα πτώματα ; Η πολιτικώς ορθή διαχείριση των σωμάτων, η επίφαση μιας περιπέτειας γνώσης και ομορφιάς δικαιολογεί το εγχείρημα; Η υλικότητα των σωμάτων έτσι όπως αυτά παρουσιάζονται διερευνάται επί της ουσίας και επιτρέπει την αναγνώριση του διαφοροποιημένου σώματος και του τρόπου με τον οποίο αυτό βιώνει και βιώνεται, σηματοδοτεί και σηματοδοτείται; Στην θέαση αυτών των σωμάτων μπορείς να συναντήσεις μια μοναδική εμπειρία. Αλλά το νόημα τους μπορεί να είναι ένας τόπος πολιτικής διαμάχης και διεκδίκησης πάνω στον έλεγχο, στη ρύθμιση και την επιτήρηση του ανθρώπινου σώματος. Για παράδειγμα το να παίρνεις από τα αζήτητα ένα ξένο και άγνωστο νεκρό σώμα κινέζου, τοποθετώντας το στο βάθρο με ρακέτα του τένις, παρά το γεγονός ότι συνιστά έναν τρόπο σωματικής καταγραφής, η μοναδικότητα της αποτύπωσης είναι δυνατόν να αλλοιωθεί και να παραπλανήσει. Η θνητότητα ίσως δεν χρειάζεται να αποδομηθεί. Το βλέμμα των θεατών-θνητών πρέπει να την βιώσει.
Σε μια αφήγηση της γυναίκας του, ο Ντοστογιέφσκι, όταν επισκέφτηκαν το μουσείο της Βασιλείας και καθώς στεκόταν μπροστά στο «σώμα του νεκρού Χριστού» του Χολμπάιν του νεότερου της δήλωσε ότι βλέποντας αυτό το έργο κινδυνεύει να χάσει την πίστη του.

Βασίλης Βλασταράς
Φεβρουάριος 2009

gregory markopoulos

ΠΡΟΣ ΤΟ ΤΕΜΕΝΟΣ
H ΙΙΙ, ΙV και V ενότητα του «ΕΝΙΑΙΟΣ»

Gregory Markopoulos (1928-1992)
27 – 29 Ιουνίου 2008 Λυσσαρέα Αρκαδίας

Βασική ιδέα του «ΤΕΜΕΝΟΣ» δεν είναι μόνον ο κινηματογραφιστής ως απόλυτος δημιουργός της ταινίας, αλλά και ο τρόπος παρουσίασης και διατήρησης της ταινίας, το όραμα της ιδανικής εναρμόνισης τοπίου και κινηματογραφικού έργου.

Ο Robert Beavers, συνεργάτης και σύντροφος του Gregory Markopoulos, αλλά και κληρονόμος του έργου του, αναβιώνει τις εκδηλώσεις που οραματίστηκε και πραγματοποίησε μαζί με τον Markopoulos στη Λυσσαρέα από το 1980 ώς το 1986.
Η πρεμιέρα των ενοτήτων ΙΙΙ, ΙV και V του «ΕΝΙΑΙΟΣ», που ο δημιουργός του δεν πρόλαβε να δει ολοκληρωμένο, θα πραγματοποιηθεί στο χώρο του Τεμένους, κοντά στη Λυσσαρέα της Αρκαδίας από 27 έως 29 Ιουνίου 2008.
Οι ενότητες Ι και ΙΙ του «ΕΝΙΑΙΟΣ» παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην ίδια τοποθεσία το 2004 μπροστά στο κοινό που παρακολούθησε με δέος τις προβολές και το οποίο είχε ταξιδέψει από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική ειδικά γι’ αυτήν την παγκόσμια πρώτη προβολή.
Ο Gregory Markopoulos ήταν ένας από εκείνους τους λίγους κινηματογραφιστές που καταπιάνονται ακόμα και με την παραμικρή λεπτομέρεια των ταινιών τους, από την παραγωγή μέχρι την παρουσίαση. Η ιδέα του για το Τέμενος γεννήθηκε από την ανάγκη του να δημιουργήσει ένα χώρο προβολής απόλυτα εναρμονισμένο με την κινηματογραφική εικόνα, έτσι που να επενεργεί σαν φιλοσοφική και ψυχολογική αποκάλυψη. Γεννήθηκε επίσης και από την επιθυμία και τη θέλησή του να προσφέρει μια βαθιά προσωπική κινηματογραφική εμπειρία στους θεατές του «ΕΝΙΑΙΟΣ», ένα συναίσθημα πληρότητας. Περισσότερα εδώ, εδώ και εδώ.

απο το εργο του Gregory Markopoulos, sorrows, 1969
UBU web