Εξοικείωση με τον θάνατο μέσω θεάματος
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_14/02/2009_303463
Φαίνεται πως υπάρχουν πολλές φαντασιώσεις που διεγείρουν την περιέργειά μας για το μυστήριο του θανάτου. Οι άνθρωποι ανάμεσα στα ζωντανά όντα γνωρίζουν ότι θα πεθάνουν και έχουν συνείδηση ότι μπορεί να συμβεί αυτό κάθε στιγμή. Παλιότερα στον δυτικό κόσμο πίστευαν στο αμαρτωλό του σώματος και στη βεβαιότητα της μετά θάνατον ζωής. Οι αρρώστιες και οι κακουχίες εξοικείωναν τους ανθρώπους στην θέα του νεκρού σώματος. Η θλίψη και το πένθος ήταν γνώριμα αισθήματα και αποδεκτά. Σήμερα χωρίς πίστη στην μελλοντική ζωή, με την βελτίωση της δημόσιας υγείας και της προληπτικής ιατρικής, η θέαση του φυσικού θανάτου είναι ασυνήθιστη και η διαδικασία της φθοράς και της αποσύνθεσης αποκρουστική και πνιγμένη στην σεμνοτυφία. Αντίθετα η μαζική και διαμεσολαβη
μένη θέαση στον βίαιο θάνατο υποκαθιστά το αίσθημα του πόνου και της θλίψης και η προσοχή κατευθύνεται στην πράξη και στην εικόνα. Έτσι η εμπειρία της εικόνας σωμάτων ακέφαλων, πεπτοκότων, κρεμασμένων και καμένων καταλήγει ενοχική απόλαυση που ο ακόρεστος θεατής της, συνιστά μια αγορά στη διάθεση του διαμεσολαβητή. Τίποτα δεν φαίνεται να διαρκεί. Όλα έρχονται και πάνε ή γίνονται βαρετά ή σε φέρνουν σε δύσκολη θέση όταν διαρκούν για πολύ. Όταν τα πράγματα εξαφανίζονται από το οπτικό μας πεδίο η κατάσταση δεν είναι αβάσταχτη ούτε ιδιαιτέρως συγκλονιστική.Σύμφωνα με τους New York Times, μια αμερικάνικη εταιρεία αγόρασε νεκρά σώματα από το Dalian Medical University της Κίνας, για 25 εκατομμύρια δολάρια. «Όλοι τους πέθαναν από φυσικά αίτια και δεν είχαν κανένα συγγενή να τους αναζητήσει. Τα μεταχειριστήκαμε με πολύ σεβασμό. Αποκτήθηκαν όλα νόμιμα» δήλωσε ο εκπρόσωπος της εταιρείας.
Τι είναι αυτό που κάνει την σύσταση μιας εταιρείας να δαπανήσει τόσα χρήματα για να αγοράσει και να επεξεργαστεί ανθρώπινα πτώματα ; Η πολιτικώς ορθή διαχείριση των σωμάτων, η επίφαση μιας περιπέτειας γνώσης και ομορφιάς δικαιολογεί το εγχείρημα; Η υλικότητα των σωμάτων έτσι όπως αυτά παρουσιάζονται διερευνάται επί της ουσίας και επιτρέπει την αναγνώριση του διαφοροποιημένου σώματος και του τρόπου με τον οποίο αυτό βιώνει και βιώνεται, σηματοδοτεί και σηματοδοτείται; Στην θέαση αυτών των σωμάτων μπορείς να συναντήσεις μια μοναδική εμπειρία. Αλλά το νόημα τους μπορεί να είναι ένας τόπος πολιτικής διαμάχης και διεκδίκησης πάνω στον έλεγχο, στη ρύθμιση και την επιτήρηση του ανθρώπινου σώματος. Για παράδειγμα το να παίρνεις από τα αζήτητα ένα ξένο και άγνωστο νεκρό σώμα κινέζου, τοποθετώντας το στο βάθρο με ρακέτα του τένις, παρά το γεγονός ότι συνιστά έναν τρόπο σωματικής καταγραφής, η μοναδικότητα της αποτύπωσης είναι δυνατόν να αλλοιωθεί και να παραπλανήσει. Η θνητότητα ίσως δεν χρειάζεται να αποδομηθεί. Το βλέμμα των θεατών-θνητών πρέπει να την βιώσει.
Σε μια αφήγηση της γυναίκας του, ο Ντοστογιέφσκι, όταν επισκέφτηκαν το μουσείο της Βασιλείας και καθώς στεκόταν μπροστά στο «σώμα του νεκρού Χριστού» του Χολμπάιν του νεότερου της δήλωσε ότι βλέποντας αυτό το έργο κινδυνεύει να χάσει την πίστη του.
Βασίλης Βλασταράς
Φεβρουάριος 2009
