Sunday, December 4, 2011

R.I.P. Brazilian football legend Socrates dies

from football.co.uk

Former Brazil captain Socrates died Sunday aged 57 from an intestinal infection, a spokesperson for the Albert Einstein Hospital announced.
Socrates -- who in 1982 captained what is widely regarded as the best Brazil side never to have won the World Cup -- was taken to the hospital late Friday after suffering food poisoning.
The hospital said he had gone into septic shock and placed him on a ventilator and a dialysis machine but he was officially announced dead at 0630GMT.
He had already been hospitalised twice in August and September this year with bleeding in his digestive tract, and recognised after these incidents that he had problems with alcohol, especially during his playing days.
A report in the newspaper Folha de Sao Paulo claimed that Socrates would be buried later on Sunday in a private ceremony in the town of Ribeirao Preto, 300 kilometres outside Sao Paulo, where he began his playing career in 1974 for Botafogo.
The Brazilian Football Federation (CBF) also announced that there would be a minute's silence before all Sunday's matches in honour of 'one of the most brilliant players in the history of the Brazilian national side.'
Simon Clifford, who was responsible for in 2004 persuading Socrates to play a game for the English Yorkshire-based non league football side he owns Garforth Town, also paid his own tribute.
"Another sad weekend for football with the passing of our friend Socrates, wonderful player & principled man who stood by his values, RIP," tweeted Clifford.
In a recent television interview, Socrates said he had considered alcohol his "companion," adding that its regular use did not affect his performance on the soccer field.
"Alcohol did not affect my career, in part because I never had the physical build to play this game," he recalled.
"Soccer became my profession only when I was already 24," he said. "I was too thin, and when I was young, I did not have the opportunity to prepare myself physically for the sport."
Socrates also played in the 1986 World Cup but was not fully fit and is mainly remembered for missing a penalty in the quarter-final defeat by France.
At club level he played for Brazilian giants Corinthians (1978-84) and had an unhappy sojourn in Italy with Fiorentina (1984-85).
While at Corinthians he was one of the founders of a movement known as Corinthian Democracy, which formed in the 1980s.
Under its principles, all decisions made by football clubs, including the contracting of new players and training schedules, had to be approved by a vote of all members.

Tuesday, November 29, 2011

Stalin’s Daughter, Died

article from New York Times

Her three successive names were signposts on a twisted, bewildering road that took her from Stalin’s Kremlin, where she was the “little princess,” to the West in a celebrated defection, then back to the Soviet Union in a puzzling homecoming, and finally to decades of obscurity, wandering and poverty.
At her birth, on Feb. 28, 1926, she was named Svetlana Stalina, the only daughter and last surviving child of the brutal Soviet tyrant Josef Stalin. After he died in 1953, she took her mother’s last name, Alliluyeva. In 1970, after her defection and an American marriage, she became and remained Lana Peters.
Ms. Peters died of colon cancer on Nov. 22 in Richland County, Wis., the county’s corporation counsel, Benjamin Southwick, said on Monday. She was 85.
Her death, like the last years of her life, occurred away from public view. There were hints of it online and in Richland Center, the Wisconsin town in which she lived, though a local funeral home said to be handling the burial would not confirm the death. A county official in Wisconsin thought she might have died several months ago. Phone calls seeking information from a surviving daughter, Olga Peters, who now goes by the name Chrese Evans, were rebuffed, as were efforts to speak to her in person in Portland, Ore., where she lives and works.
Ms. Peters’s initial prominence came only from being Stalin’s daughter, a distinction that fed public curiosity about her life across three continents and many decades. She said she hated her past and felt like a slave to extraordinary circumstances. Yet she drew on that past, and the infamous Stalin name, in writing two best-selling autobiographies.
Long after fleeing her homeland, she seemed to be still searching for something — sampling religions, from Hinduism to Christian Science, falling in love and constantly moving. Her defection took her from India, through Europe, to the United States. After moving back to Moscow in 1984, and from there to Soviet Georgia, friends told of her going again to America, then to England, then to France, then back to America, then to England again, and on and on. All the while she faded from the public eye.
Ms. Peters was said to have lived in a cabin with no electricity in northern Wisconsin; another time, in a Roman Catholic convent in Switzerland. In 1992, she was reported to be living in a shabby part of West London in a home for elderly people with emotional problems.
“You can’t regret your fate,” Ms. Peters once said, “although I do regret my mother didn’t marry a carpenter.”

‘Little Sparrow’


Her life was worthy of a Russian novel. It began with a loving relationship with Stalin, who had taken the name, meaning “man of steel,” as a young man. (He was born Ioseb Besarionis dze Jughashvili.) Millions died under his brutally repressive rule, but at home he called his daughter “little sparrow,” cuddled and kissed her, showered her with presents, and entertained her with American movies.
She became a celebrity in her country, compared to Shirley Temple in the United States. Thousands of babies were named Svetlana. So was a perfume.
At 18, she was setting the table in a Kremlin dining room when Churchill happened upon her. They had a spirited conversation.
But all was not perfect even then. The darkest moment of her childhood came when her mother, Nadezhda Alliluyeva, Stalin’s second wife, committed suicide in 1932. Svetlana, who was 6, was told that her mother had died of appendicitis. She did not learn the truth for a decade.
In her teenage years, her father was consumed by the war with Germany and grew distant and sometimes abusive. One of her brothers, Yakov, was captured by the Nazis, who offered to exchange him for a German general. Stalin refused, and Yakov was killed.
In her memoirs she told of how Stalin had sent her first love, a Jewish filmmaker, to Siberia for 10 years. She wanted to study literature at Moscow University, but Stalin demanded that she study history. She did. After graduation, again following her father’s wishes, she became a teacher, teaching Soviet literature and the English language. She then worked as a literary translator.
A year after her father broke up her first romance, she told him she wanted to marry another Jewish man, Grigory Morozov, a fellow student. Stalin slapped her and refused to meet him. This time, however, she had her way. She married Mr. Morozov in 1945. They had one child, Iosif, before divorcing in 1947.
Her second marriage, in 1949, was more to Stalin’s liking. The groom, Yuri Zhdanov, was the son of Stalin’s right-hand man, Andrei Zhdanov. The couple had a daughter, Yekaterina, the next year. But they, too, divorced soon afterward.
Her world grew darker in her father’s last years. Nikita S. Khrushchev, Stalin’s successor as Soviet leader, wrote in his memoirs about the New Year’s party in 1952 when Stalin grabbed Svetlana by the hair and forced her to dance.

Defection

After Stalin died in 1953, his legacy was challenged, and the new leaders were eager to put his more egregious policies behind them. Svetlana lost many of her privileges. In the 1960s, when she fell in love with Brijesh Singh, an Indian Communist who was visiting Moscow, Soviet officials refused to let her marry him. After he became ill and died, they only reluctantly gave her permission, in early 1967, to take his ashes home to India.
Once in India, Ms. Alliluyeva, as she was known now, evaded Soviet agents in the K.G.B. and showed up at the United States Embassy in New Delhi seeking political asylum. The world watched in amazement as Stalin’s daughter, granted protection, became the most high-profile Soviet exile since the ballet virtuoso Rudolf Nureyev defected in 1961. The United States quickly dispatched a C.I.A. officer to help her travel through Italy to neutral Switzerland, but American officials worried that accepting her into the United States could damage its improving relations with Moscow. Finally, President Lyndon B. Johnson, on humanitarian grounds, agreed to admit her but asked that there be as little fanfare as possible.
Unknown to Washington at the time, the K.G.B. was discussing plans to assassinate Ms. Alliluyeva, according to former agency officials who were quoted by The Washington Times in 1992. But, they said, the K.G.B. backed off for fear an assassination would be traced back to it too easily.
Her arrival in New York, in April 1967, was more triumphant than low-key. Reporters and photographers were waiting at the airport, and she held a news conference in which she denounced the Soviet regime. Her autobiography, “Twenty Letters to a Friend,” was published later that year, bringing her more than $2.5 million. In 1969 she recounted her journey from the Soviet Union in a second memoir, “Only One Year.”
Settling in Princeton, N.J., Ms. Alliluyeva made a public show of burning her Soviet passport, saying she would never return to the Soviet Union. She denounced her father as “a moral and spiritual monster,” called the Soviet system “profoundly corrupt” and likened the K.G.B. to the Gestapo.
Writing in Esquire magazine, Garry Wills and Ovid Demaris — under the headline “How the Daughter of Stalin Denounced Communism and Embraced God, America and Apple Pie” — said the Svetlana Alliluyeva saga added up to “the Reader’s Digest ultimate story.”
As the Kremlin feared, Ms. Alliluyeva became a weapon in the cold war. In 1968, she denounced the trial of four Soviet dissidents as “a mockery of justice.” On Voice of America radio, Soviet citizens heard her declare that life in the United States was “free, gay and full of bright colors.”

Another Marriage

In interviews, however, she acknowledged loneliness. She missed her son, Iosif, who was 22 when she left Russia, and her daughter, Yekaterina, who was then 17. But she seemed to find new vibrancy in 1970, when she married William Wesley Peters. Mr. Peters had been chief apprentice to the architect Frank Lloyd Wright and, for a time, the husband of Wright’s adopted daughter.
Wright’s widow, Olgivanna Wright, encouraged the Peters-Alliluyeva marriage, even though the adopted daughter was Mrs. Wright’s biological daughter from a previous marriage. That daughter was also named Svetlana, and Mrs. Wright saw mystical meaning in the match.
The couple lived with Mrs. Wright and others at Taliesin West, the architect’s famous desert compound in Scottsdale, Ariz. There, Ms. Peters began chafing at the strict communal lifestyle enforced by Mrs. Wright, finding her as authoritarian as her father. Mr. Peters, meanwhile, objected to his wife’s buying a house in a nearby resort area, declaring he didn’t want “a two-bit suburban life.”
Within two years, they separated. Ms. Peters was granted custody of their 8-month-old daughter, Olga. They divorced in 1973.
Information about the next few years is sketchier. Ms. Peters became a United States citizen in 1978 and later told The Trenton Times that she had registered as a Republican and donated $500 to the conservative magazine National Review, saying it was her favorite publication.
She and Olga moved to California, living there in several places before uprooting themselves again in 1982, this time for England so that Olga could enroll in an English boarding school. She also began to speak more favorably of her father, Time magazine reported, and perhaps felt she had betrayed him. “My father would have shot me for what I have done,” she said in 1983.

Seeking Reconciliation

At the same time, Stalin was being partly rehabilitated in the Soviet Union, and Soviet officials, after blocking Ms. Peters’s attempts to communicate with her children in Russia, relaxed their grip. Iosif, then 38 and practicing as a physician, began calling regularly. He said he would try to come to England to see her.
“For this desperate woman, seeing Iosif appeared to herald a new beginning,” Time said.
Abruptly, however, Iosif was refused permission to travel. So in November 1984, Ms. Peters and 13-year-old Olga — who was distraught because she had not been consulted about the move — went to Moscow and asked to be taken back. Lana Peters now denounced the West. She had not known “one single day” of freedom in the West, she told reporters. She was quoted as saying that she had been a pet of the C.I.A. Any conservative views she had expressed in the United States, if they still existed, went unexpressed. When an ABC correspondent in Moscow tried to question her a few days later, she exploded in anger, exclaiming: “You are savages! You are uncivilized people! Goodbye to you all.”
Ms. Peters and Olga were given Soviet citizenship, but soon their lives worsened. The son and daughter who lived in Russia began shunning her and Olga. Defying the official atheism of the state, Olga insisted on wearing a crucifix. They moved to Tbilisi, Georgia, but it was no better than Moscow.
In April 1986, they returned to the United States, with no opposition by the Soviet authorities. Settling at first in Wisconsin, Ms. Peters disavowed the anti-Western things she had said upon her arrival in Moscow, saying she had been mistranslated, particularly the statement about being a pet of the C.I.A. Olga returned to school in England.

Quiet Years

Ms. Peters said she was now impoverished. She had given much of her book profits to charity, she said, and was saddled with debt and failed investments. An odd, formless odyssey began. Friends said she appeared unable to live anywhere for more than two years.
Mr. Peters died in 1991. Ms. Peters’s son, Iosif, died in November 2008.
Besides her daughter Olga, now Ms. Evans, Ms. Peters is survived by her daughter Yekaterina Zhdanov, a scientist who goes by Katya and is living on the Kamchatka Peninsula in Eastern Siberia studying a volcano, according to The Associated Press. Reached later on Monday by e-mail, Ms. Evans told The A.P. that her mother had died in a nursing home in Richland Center, where she had lived for three years. “Please respect my privacy during this sad time,” the wire agency quoted her as saying.
Ms. Peters was said to enjoy sewing and reading, mainly nonfiction, choosing not to own a television set. In an interview with The Wisconsin State Journal in 2010, she was asked if her father had loved her. She thought he did, she said, because she had red hair and freckles, like his mother.
But she could not forgive his cruelty to her. “He broke my life,” she said. “I want to explain to you. He broke my life.”

And he left a shadow from which she could never emerge. “Wherever I go,” she said, “here, or Switzerland, or India, or wherever. Australia. Some island. I will always be a political prisoner of my father’s name.”

Monday, November 7, 2011

ΧΑΟΣ

Απο την συνέντευξη του Νικολά Ντεμοράν διευθυντή της "Liberation" στο "Βήμα της Κυριακής" Κυριακή 6/11/2011

Από όλα τα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων όλου του κόσµου που σχολίασαν την (ανακληθείσα εν τέλει) απόφαση του έλληνα πρωθυπουργού για δηµοψήφισµα, εκείνο που συζητήθηκε περισσότερο ήταν της γαλλικής «Liberation». ∆ικαίως, αφού ήταν και το πιο εντυπωσιακό: «ΧΑΟΣ». Στα ελληνικά, µε φόντο το γαλάζιο της ελληνικής σηµαίας.

«Το Βήµα της Κυριακής» συνοµίλησε µε τον διευθυντή της εφηµερίδας, τον 40χρονο Νικολά Ντεµοράν, µε αφορµή τη συγκεκριµένη επιλογή. Ο κ. Ντεµοράν, αντίθετα από τις εντυπώσεις που προκάλεσε το πρωτοσέλιδο, παίρνει σαφή θέση υπέρ της απόφασης του κ. Παπανδρέου για δηµοψήφισµα, επικρίνει τον τρόπο µε τον οποίο τη χειρίστηκε και συµµερίζεται τις αντιδράσεις του ελληνικού λαού στην πολιτική λιτότητας.

Ο κ. Ντεµοράν εξηγείται και εξηγεί τι σηµαίνει για την Ευρώπη η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα µας τα τελευταία δύο χρόνια.

Νικολά Ντεμοράν, το πρωτοσέλιδο της «Liberation» την περασμένη Τετάρτη, με τη λέξη «ΧΑΟΣ» γραμμένη στα ελληνικά, δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στην Ελλάδα. Πώς καταλήξατε στην ιδέα αυτή; «Κατ’ αρχάς µάς απασχόλησε όλους η ξαφνική ανακοίνωση του έλληνα πρωθυπουργού ότι επρόκειτο να κάνει δηµοψήφισµα. Θεωρήσαµε ότι η κίνηση αυτή θα άνοιγε ένα νέο κεφάλαιο στη σηµερινή κρίση, ένα κεφάλαιο που κανένας δεν είχε προβλέψει. Επειδή λοιπόν είχαµε αφιερώσει πάρα πολλά εξώφυλλα στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό, αναζητούσαµε έναν ιδιαίτερα δυνατό τρόπο για να δηλώσουµε ότι µπαίναµε πια σε ένα καινούργιο και εξαιρετικά άγριο στάδιο της κρίσης. Η ιδέα ήταν να κάνουµε ένα µονοθεµατικό πρωτοσέλιδο, εξαιρετικά δυνατό γραφιστικά, το οποίο θα αποτυπωνόταν στο µυαλό όλων αυτών που θα το έβλεπαν στα περίπτερα. Ετσι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της εφηµερίδας πρότεινε τη λέξη “ΧΑΟΣ” γραµµένη στα ελληνικά, µε φόντο το γαλάζιο της ελληνικής σηµαίας.

Οι αναγνώστες ανταποκρίθηκαν πολύ θετικά και η εφηµερίδα πούλησε πολύ περισσότερα φύλλα».

Χρειάστηκε τόλμη για να κάνετε ένα πρωτοσέλιδο με τίτλο που κανένας Γάλλος δεν θα καταλάβαινε; «Οι συντάκτες της εφηµερίδας όντως εξέφρασαν κάποιες ανησυχίες πάνω στο θέµα αυτό. Εγώ o ίδιος, όταν είδα το πρωτοσέλιδο, δεν κατάφερα να αποκρυπτογραφήσω την ελληνική λέξη. Το κοίταξα όµως προσεκτικά και είδα ότι υπήρχε ένας αστερίσκος που παρέπεµπε στη γαλλική µετάφρασή της. Σκέφθηκα λοιπόν ότι η δική µου αντίδραση µπροστά σε αυτό το πολύ δυνατό και µυστηριώδες πρωτοσέλιδο θα ήταν και η αντίδραση όλων αυ τών που θα το έβλεπαν. Αρχικά είχαµε σκεφθεί διάφορες γαλλικές λέξεις µε φανερά ελληνική ετυµολογία, όπως η λέξη “δράµα”, αλλά δεν µας άρεσαν. Τελικά την προσοχή όλων τράβηξε η πρωτοτυπία του εξωφύλλου, καθώς και το editorial που έγραψα, στο οποίο έλεγα ότι ήταν εντελώς παράλογο να επικρίνουµε έναν κυβερνήτη που αποφάσισε να συµβουλευθεί άµεσα τον λαό του, έναν κυβερνήτη που θέτει δηµοκρατικά στους πολίτες της χώρας του το ερώτηµα: “Ποια είναι η γνώµη σας γι’ αυτό που πρόκειται να υποστείτε;”».

Καταλαβαίνετε εκείνους τους συναδέλφους σας που δεν είχαν την ίδια γνώμη με εσάς;

«Πρέπει να σας πω ότι ήµουν ο µόνος που εξέφρασε τη συγκεκριµένη άποψη· ενάντια στην άποψη όλων των άλλων µέσων, των εφηµερίδων, των τηλεοπτικών καναλιών και των δικτυακών τόπων που έσπευσαν να κάνουν δηµοσκοπήσεις ρωτώντας “αν η Ελλάδα πρέπει να φύγει από το ευρώ και την Ευρώπη”. Πιστεύω ότι πρέπει κάποια στιγµή να προσγειωθούµε και να δούµε πώς θα αντιµετωπίσουµε την παρούσα κρίση, θέτοντας το ζήτηµα της σηµασίας των δηµοκρατικών διαδικασιών. Εµείς στη “Liberation” ερµηνεύσαµε την ως τώρα στάση του ελληνικού λαού ως αντίδραση στη διακυβέρνηση της χώρας από τους τεχνοκράτες της Ευρώπης και του ∆ΝΤ. Γιατί κάποια στιγµή πρέπει επιτέλους να µπορεί να αποφασίζει ο ίδιος ο λαός για την τύχη του».

Στο editorial της Παρασκευής, αναφερόμενος στην επιθετική στάση των ευρωπαίων ηγετών προς τον έλληνα πρωθυπουργό, μιλάτε για «προτεκτοράτο» και «όνειδος». Τι εννοείτε;

«Κοιτάξτε. Η πρόταση του Παπανδρέου σαφώς έπεσε σε κακή στιγµή, µε κακό τρόπο και µε συνέπειες δυνητικά εκρηκτικές για όλους. Το να θέλει όµως κανείς να απευθυνθεί στον λαό δεν πρέπει να θεωρείται πολιτικό λάθος. Σήµερα όλα τα ΜΜΕ καταφέρονται εναντίον των Ελλήνων και λένε ότι δεν έχουν δικαίωµα να διεκδικούν οτιδήποτε, αφού είναι οι ίδιοι υπαίτιοι για την κατάστασή τους. Η Ευρωπαϊκη Ενωση όµως είναι ένα πολιτικό οικοδόµηµα που στόχο έχει να ξεπεράσει τέτοιου είδους προσεγγίσεις.

Στη θέση της Ελλάδας αύριο µπορεί να είναι η Ιταλία και µεθαύριο η Γαλλία. Πρέπει κάποια στιγµή να βάλουµε τον εαυτό µας στη θέση των Ελλήνων και να σκεφθούµε: “Εµείς ως Γάλλοι θέλουµε 15 στελέχη του ∆ΝΤ και της Ευρώπης να µας λένε ποιο σχολείο και ποιο νοσοκοµείο θα κλείσει, χωρίς να δέχονται αντίρρηση;”».

Πρόκειται δηλαδή για μάθημα αγωγής του ευρωπαίου πολίτη;

«Βεβαίως! Πρέπει να καταφέρουµε κάποια στιγµή να στεκόµαστε στο πλευρό των Ελλήνων και να λέµε:

“Είµαστε πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και βλέπουµε στην τηλεόραση να µεταχειρίζονται έναν από τους πρωθυπουργούς της Ευρώπης µε τρόπο απαράδεκτο και υβριστικό”. Πρόκειται για προσβλητικές σκηνές απίστευτης σκληρότητας. Αν είµαστε σωστοί Ευρωπαίοι, οφείλουµε να αντιδράσουµε. Και έπειτα ακούµε τους ηγέτες στο G20 να λένε τάχα ότι δεν µπλέκονται στη διακυβέρνηση των χωρών-µελών! Ξέρουµε πολύ καλά ότι υπάρχουν χώρες διαφορετικών ταχυτήτων στην ΕΕ, ότι κάποιες χώρες είναι πιο ισχυρές από κάποιες άλλες.

Καταργήσαµε όµως τα σύνορά µας, έχουµε ένα κοινό νόµισµα, ένα κοινό πεπρωµένο. Ολα αυτά είναι εργαλεία που µας επιτρέπουν να ξεπερά σουµε τις διαφορές ισχύος των χωρών-µελών της Ευρώπης. ∆υστυχώς βλέπουµε ότι αυτά τα εργαλεία αρχίζουν να γίνονται πιο εύθραυστα. Σαφώς ο Παπανδρέου θα έπρεπε να είχε ενηµερώσει εγκαίρως τους υπουργούς του και τους ευρωπαίους εταίρους. Ο αυτοσχεδιαστικός χαρακτήρας της κίνησής του εξέπληξε τους πάντες και προκάλεσε µεγάλη ανησυχία σε πολλούς τοµείς. Καταλαβαίνω λοιπόν την αντίδραση έκπληξης και οργής των ευρωπαίων οµολόγων του. Αλλά η διπλωµατία έχει εφευρεθεί για να αποφεύγονται οι πόλεµοι. Ο τρόπος µε τον οποίο συµπεριφέρθηκαν οι ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών στον Παπανδρέου σόκαρε πολύ την Αριστερά στη Γαλλία. Ευτυχώς οι άνθρωποι αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι η δηµοκρατία δεν είναι η αιτία της κρίσης, αλλά η λύση της».

Θεωρείτε δηλαδή ότι η κίνηση του έλληνα πρωθυπουργού θα εμπνεύσει και άλλους πολιτικούς της ευρωζώνης, ώστε να συμβουλεύονται περισσότερο τους πολίτες;

«Η κύρια αρετή του ακυρωµένου πλέον δηµοψηφίσµατος είναι ότι µας υπενθυµίζει πως δεν µπορούµε να αναβάλλουµε αιωνίως την εφαρµογή της δηµοκρατίας, η οποία είναι το µόνο µέσον για να ξεπεράσουµε την κρίση. Η δηµοκρατία δεν αποτελεί κίνδυνο. Το δηµοψήφισµα αυτό δεν θα διεξαχθεί, αλλά θα έχει θέσει µε τρόπο θορυβώδη το ερώτηµα τι είναι δηµοκρατία. Αυτό ήθελα να δείξω µε το εξώφυλλο αυτό που εντυπωσίασε τόσο πολύ τους Ελληνες. Και θα ήθελα να απευθύνω το εξής µήνυµα στους συµπατριώτες σας: Ελληνες, είστε πρωτοπόροι στην κρίση αυτή και υφίστασθε πρώτοι τις πιο τραγικές συνέπειές της. Είστε οι πρώτοι που θέτετε το ερώτηµα τι σηµαίνει δηµοκρατία και οι πρώτοι που δίνετε την απάντηση. Και γι’ αυτό σας ευχαριστούµε. Σας ευχαριστούµε πολύ!».

Ενα σκαλί πριν από το βάραθρο

Χρειάζεται εθνικό σχέδιο που να ενσωματώνει και να υπερβαίνει τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου

Του Γιάννη Βούλγαρη

ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 05 Νοεμβρίου 2011

Το κομματικό σύστημα και οι πολιτικές ηγεσίες αναζητούν τον δρόμο προς το προφανές: τη συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης που θα φροντίσει τη συναινετική επικύρωση της συμφωνίας της 27ης Οκτωβρίου και μετά θα κάνει εκλογές. Οπως έγινε φανερό, η ελληνική κρίση έχει φτάσει πλέον στον πυρήνα της. Ο κίνδυνος εξόδου από το ευρώ γίνεται πλέον απτός. Οι ευρωπαίοι εταίροι το έκαναν σαφές: «Εμείς σας θέλουμε, αλλά πρέπει να θέλετε και εσείς». Η Ελλάδα αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο σαν μόλυνση από την οποία πρέπει να προστατευτεί το ευρώ, παρά σαν αναγκαίος εταίρος που πρέπει πάση θυσία να διασωθεί για να μην καταστραφεί το κοινό νόμισμα. Και η αυτοπροστασία του ευρώ από την αλλοπρόσαλλη Ελλάδα ασφαλώς θα οργανωθεί συστηματικά και εσπευσμένα από τους ευρωπαίους αρμόδιους. Εχουν άλλωστε μεγαλύτερες σκοτούρες με την αναδυόμενη «ιταλική απειλή».

Ομως, την έξοδο από το ευρώ, αν, ο μη γένοιτο, συμβεί, δεν θα την επιβάλουν οι «ξένοι», αλλά θα την προκαλέσουν χωρίς να το έχουν επιλέξει συνειδητά οι Ελληνες. Θα είναι η κατάληξη της παρατεταμένης και αυτοτροφοδοτούμενης απόκλισης της Ελλάδας από τους κανόνες και τις πρακτικές της ευρωζώνης. Οι συνέπειες θα είναι δραματικές.
Θεωρητικά και αφηρημένα, μπορούμε να συζητάμε με οικονομικά επιχειρήματα τα υπέρ και τα κατά που θα έχει η χώρα με το ευρώ ή τη δραχμή, αν δηλαδή συμμετέχει σε μια ευρύτερη νομισματική ένωση ή αν έχει εθνικό νόμισμα. Στις συγκεκριμένες όμως ιστορικές συνθήκες, η έξοδος από το ευρώ θα σημάνει και έξοδο από τον κύκλο των αναπτυγμένων χωρών. Για την επόμενη ιστορική φάση τουλάχιστον. Στη μεθεπόμενη, η Ελλάδα μπορεί ίσως να ξαναγεννηθεί και πάλι από τις στάχτες της, «να ξανατραβήξει προς τη δόξα», αλλά θα έχει ζήσει μια εθνική και πολιτισμική καταστροφή. Για μεγάλο και απροσδιόριστο διάστημα θα είναι η Ελλάδα των ολιγαρχών, των συμμοριών, της κατοχικής δραχμής και της απότομης πτώχευσης της μεγάλης πλειονότητας της κοινωνίας. Κράτος-παρίας στην ανήσυχη γεωπολιτική των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.

Αρκετοί από το πολιτικό προσωπικό της χώρας, εκτός των κομμάτων της παραδοσιακής Αριστεράς, έδειξαν ότι έχουν συνείδηση της σκοτεινής προοπτικής. Τα πολιτικά ανακλαστικά ενεργοποιήθηκαν, η πολιτική ήρθε σε πρώτο πλάνο, κάποιοι πολιτικοί μίλησαν με τη δική τους γλώσσα και όχι με τα κλισέ του ρόλου τους, δημοσιογράφοι έδειξαν να συναισθάνονται την κρισιμότητα των στιγμών, και οι πολίτες ανήσυχοι διαισθάνθηκαν το χάος. Είναι ίσως το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο μέσα στην πρόσφατη δραματική εξέλιξη. Σαν την κρίσιμη στιγμή η χώρα, και πάντως η ηγεσία της, να «ξαναθυμάται» ότι η θέληση της Ελλάδας «να είναι Ευρώπη» αποτέλεσε στο μεγαλύτερο μέρος της νεότερης Ιστορίας μας, πρόταγμα ελευθερίας, δημοκρατίας και εκσυγχρονισμού. Χωρίς αυτό, η τάση της ελληνικής κοινωνίας προς τη στασιμότητα και την εσωστρέφεια θα ήταν πολύ εντονότερη.
Η εγρήγορση μεγάλου μέρους του πολιτικού προσωπικού στην ύστατη στιγμή δεν αρκεί όμως για να αντιστρέψει τη δυναμική απόκλισης της Ελλάδας από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Για να είμαστε μάλιστα ακριβείς, ούτε η αναβάθμιση του πολιτικού-κομματικού συστήματος αρκεί. Είναι αλήθεια ότι αυτό έχει τις βαρύτερες ευθύνες για τη χρεοκοπία της χώρας, όμως η κρίση τροφοδοτήθηκε από πολλές πηγές. Προέκυψε από αρνητικές αλληλεπιδράσεις του παραγωγικού μοντέλου, του πολιτικού συστήματος και των κυρίαρχων αξιών και νοοτροπιών όπως εξελίχτηκαν στη διάρκεια της μεταπολίτευσης.
Και στα τρία αυτά πεδία αναπτύχθηκαν ομοειδείς και ομόρροπες αρνητικές συμπεριφορές κατά μήκος της καταστροφικής αλυσίδας: πελατειακή δοσοληψία - συντεχνιασμός - amoral οικογενειοκεντρισμός - κτητικός ατομισμός - ιδιωτική ιδιοποίηση των δημόσιων αγαθών - εθνικισμός σαν ιδεολογία συγκάλυψης αυτής της παθογένειας. Η αλυσίδα αποτελεί χαρακτηριστικό μακράς διάρκειας της ελληνικής κοινωνίας. Εξηγεί το συνεχές παιχνίδι σύγκλισης-απόκλισης από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι μέσα στην Ιστορία μας. Δείχνει τα εμπόδια που πρέπει να υπερβεί μια εμπνευσμένη πολιτική ηγεσία για να μπορέσει να αναβαθμίσει τη χώρα, καθώς οι ιστορικές αδράνειες είναι πανίσχυρες και τα άλματα που αλλάζουν την τροχιά της χώρας δύσκολα.

Δεν περιμένουμε λοιπόν ούτε θαύματα ούτε μαγικές λύσεις από τις πολιτικές ηγεσίες. Ελπίζουμε όμως ότι μετά το πρόσφατο σοκ (και τα επόμενα που ασφαλώς θα ακολουθήσουν) η κοινωνία θα κατανοήσει καλύτερα την πραγματικότητα. Οτι το παραμύθι, η παραμυθία και η υπεκφυγή με δημαγωγικές επαγγελίες θα γίνονται λιγότερο πιστευτές. Οτι θα κερδίζουν έδαφος η συστηματική προσπάθεια, η πολιτική συνεννόηση, η συνείδηση ότι έχουμε μπροστά μας μια μακρά περίοδο περιοριστικής πολιτικής, η μεταφορά πόρων από την κατανάλωση στις επενδύσεις, η δικαιότερη κατανομή των θυσιών. Για να εξελιχθούν αυτές οι αλλαγές χρειάζεται οι πολιτικές δυνάμεις να κάνουν τρεις θεμελιακές επιλογές.
Πρώτη, να διαφυλάξουν την «ευρωπαϊκή προοπτική» που ως τώρα προσανατόλισε την κοινωνία αποκρούοντας κάθε προσπάθεια απονομιμοποίησής της.
Δεύτερη, να προασπίσουν τη δημοκρατική κουλτούρα που βαθμιαία κατακτήθηκε στη μεταπολίτευση. Είναι προφανές ότι η εξαχρείωση των κοινωνικών συμπεριφορών, η διάχυση της ανομίας, η εμφάνιση μαχητικών πόλων κόκκινου και μαύρου φασισμού δηλητηριάζουν σταθερά το δημοκρατικό κεκτημένο της μεταπολίτευσης.
Τρίτη, να διαμορφώσουν ένα μακροπρόθεσμο εθνικό σχέδιο αλλαγής της χώρας που να ενσωματώνει αλλά και να υπερβαίνει τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου, έτσι ώστε να μπορούμε να επαναδιαπραγματευόμαστε κατά καιρούς τις αστοχίες του εκάστοτε «Μνημονίου» ως ισότιμοι εταίροι, σε κλίμα συνεργασίας και όχι αλυσιτελών τακτικισμών.

Η προσπάθεια αυτή (αν, εννοείται, αποφύγουμε την άτακτη χρεοκοπία και την επιστροφή στη δραχμή) θα είναι μακροχρόνια, θα εκδιπλωθεί σε βάθος δεκαετίας και στη διάρκειά της θα «καούν» διάφορες κυβερνήσεις. Σίγουρα πάντως η επόμενη, καθώς ο πολιτικός χρόνος κυλά πλέον ταχύτατα. Αυτό θα πρέπει να καθησυχάσει το ΠΑΣΟΚ, το οποίο σήμερα αισθάνεται θύμα πολιτικής αδικίας. Εν μέρει δικαίως. Χρεώνεται την αποτυχία διαχείρισης μιας κρίσης πρωτόγνωρων διαστάσεων, για την οποία μεγάλο μερτικό ευθύνης έφερε η καραμανλική διακυβέρνηση. Υποχρεώθηκε να την αντιμετωπίσει μόνο, υφιστάμενο την ωμή δημαγωγία της ΝΔ και της παραδοσιακής αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, λιγότερο το ΚΚΕ). Η Κοινοβουλευτική του Ομάδα έδειξε ένα υψηλό αίσθημα εθνικής ευθύνης παρά την τρομοκρατία που της άσκησαν οι διάφοροι αλήτες. Από την άλλη, ο κ. Σαμαράς θα αναδειχθεί προφανώς σε κυρίαρχο του παιχνιδιού μετά τις εκλογές που προσεχώς θα γίνουν. Εν μέρει αδίκως. Εκμεταλλεύτηκε τη γρήγορη φθορά της κυβέρνησης προβάλλοντας έναν ανεύθυνο δημαγωγικό λόγο τον οποίο θα πληρώσει σύντομα ως κυβέρνηση, γιατί θα κληθεί να εφαρμόσει την ίδια πολιτική. Μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης δεν τον εμπιστεύεται καθώς τον θεωρεί ικανό να επιλέξει τη δραχμή ή να κάνει ένα «θερμό επεισόδιο» με τους γείτονες, αν αυτά εξυπηρετούν την εξουσία του. Εξάλλου, το προσωπικό που τον περιβάλλει, πλην εξαιρέσεων, είναι προδήλως ανεπαρκές, ενώ η φιλοευρωπαϊκή εκσυγχρονιστική ΝΔ έχει ασήμαντη εκπροσώπηση.

Μακάρι η επίγνωση των δυσκολιών της κατάστασης και των αδυναμιών των πρωταγωνιστών που θα τη διαχειριστούν να αλλάξει το πολιτικό κλίμα την προσεχή περίοδο. Διαφορετικά σύντομα θα βρεθούμε και πάλι στα βαθιά. Αυτή τη φορά χωρίς σωσίβιο.

Ο Γιάννης Βούλγαρης είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Monday, October 24, 2011

Ανάµεσα στην Ευρώπη και στη µοναξιά

του Αντώνη Μανιτάκη
ΤΟ ΒΗΜΑ, 23/10/2011

Είναι ηλίου φαεινότερον ότι η Ελλάδα βρίσκεται υπό καθεστώς περιορισµένης δηµοσιονοµικής κυριαρχίας και ότι τελεί, για την ακρίβεια, υπό καθεστώς αυστηρής, ευρωπαϊκής, δηµοσιονοµικής επιτήρησης, λόγω υπερβολικού δηµόσιου χρέους και δηµοσιονοµικού ελλείµµατος. Oπως είναι, επίσης, γεγονός αναµφισβήτητο ότι η δανειακή εξάρτηση της Ελλάδας τόσο από τους ιδιώτες-δανειστές της (από τις αγορές) όσο και από τους δηµόσιους διεθνείς δανειστές της (χώρες ευρωζώνης και ∆ΝΤ) συνεπάγεται, αναπόφευκτα, σοβαρούς, πραγµατικούς, περιορισµούς στην άσκηση της κυριαρχίας της.
Γι’ αυτό και δεν βλέπω τι χειρότερο και τι επαχθέστερο από αυτό που ζούµε εδώ και δύο χρόνια πρόκειται να φέρουν στη χώρα µας η προαναγγελθείσα τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών στις 23 Οκτωβρίου και η εγκαθίδρυση ενδεχοµένως ενός υπουργού των Οικονοµικών στην ΕΕ, καθώς και ενός είδους αυστηρής προληπτικής και κατασταλτικής επιτήρησης της δηµοσιονοµικής πολιτικής και του προϋπολογισµού των χωρών, ειδικά των υπερχρεωµένων όπως η δική µας. ∆ιότι, αλήθεια, τι προέχει, εκεί που φτάσαµε σήµερα, και τι είναι πιο σηµαντικό για την ίδια την ταπεινωµένη κυριαρχία µας και την εθνική µας υπερηφάνεια: η αποφυγή περιορισµών στην εθνική µας κυριαρχία ή η µακροπρόθεσµη απεξάρτηση της οικονοµίας µας από τα δόκανα των αγορών και από τις ανάλγητες απαιτήσεις των δανειστών µας; Τι να την κάνω την απόλυτη εξουσία αυτοπροσδιορισµού της συλλογικής µου µοίρας, όταν δεν µπορώ και δεν ξέρω να τη διαχειριστώ µόνος µου; Και γιατί συνιστά απεµπόληση της εθνικής µας κυριαρχίας η αποδοχή περιορισµών στη δηµοσιονοµική µας κυριαρχία, όταν οι περιορισµοί αυτοί αντισταθµίζονται από τη συµµετοχή µας, στο µέτρο των δυνάµεών µας, στην άσκηση µιας συλλογικής και επιµερισµένης οικονοµικής κυριαρχίας σε ένα ευρύτερο οικονοµικό σύνολο, όπως είναι η ευρωζώνη; Τι υπηρετεί καλύτερα και αποτελεσµατικότερα την εθνική ανεξαρτησία µας – αφού περί αυτού συνεχώς τυρβάζουµε: η επιδίωξη της οικονοµικής ισχύος και ευρωστίας της χώρας µας µέσα στην Ευρώπη υπό την κηδεµονία έστω της πανίσχυρης Γερµανίας ή η παράδοσή της µόνης και έρηµης, αλλά εθνικά υπερήφανης, στη βορά των ανεξέλεγκτων αγορών;
Αυτό που λησµονούµε είναι ότι όταν ενταχθήκαµε, πριν από δέκα χρόνια στην ΟΝΕ, και δεχθήκαµε ως νόµισµα το ευρώ, αποδεχθήκαµε την οριστική εκχώρηση και άρα απώλεια της νοµισµατικής µας κυριαρχίας. Μαζί εποµένως µε την κατάργηση της δραχµής, ως εθνικού νοµίσµατος, συµβόλου εθνικής κυριαρχίας, απωλέσαµε και τη δυνατότητα, νοµική και πραγµατική, να ασκούµε δική µας νοµισµατική πολιτική, δηλαδή εθνική πολιτική τιµών και εισοδηµάτων, καθώς και συναλλαγµατική πολιτική µε τη δυνατότητα υποτίµησης ή ανατίµησης της δραχµής. Λίγοι είχαν κλάψει τότε για τη θυσία της δραχµής µπροστά στα ασύγκριτα µεγαλύτερα από την απώλεια της νοµισµατικής µας κυριαρχίας προσδοκώµενα οικονοµικά οφέλη.
Παράλληλα όµως µε την απώλεια της νοµισµατικής µας κυριαρχίας είχαµε αποδεχθεί, ως χώρα, µέσω των ευρωπαϊκών συνθηκών, και περιορισµούς στην άσκηση της δηµοσιονοµικής µας κυριαρχίας και είχαµε αναλάβει, επιπλέον, τη δέσµευση να συντονίζουµε την οικονοµική µας πολιτική µε εκείνη των άλλων χωρών της ΕΕ. Τέλος, µε την αποδοχή του Ευρωπαϊκού Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης από τα τέλη ήδη της δεκαετίας του ’90 είχαµε αναλάβει από τότε διεθνή, συµβατική υποχρέωση να τηρούµε οικονοµική πολιτική λιτότητας και µειωµένου ελλείµµατος.
Ολα αυτά συνιστούσαν βέβαια και επέφεραν σοβαρούς, νοµικούς, περιορισµούς σε αυτό που καταχρηστικά ονοµάζουµε «οικονοµική κυριαρχία». Φαίνεται πως τα είχαµε ξεχάσει όταν ήλθε η τρόικα και µας εξανάγκασε να κάνουµε βίαια και ανάλγητα όσα δεν κάναµε χρόνια τώρα ως µέλη της ευρωζώνης. Η Ελλάδα δεν είναι σήµερα, τυπικά, λιγότερο κυρίαρχη από όσο ήταν τότε που µπήκε στην ΟΝΕ και κύρωνε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, εκχωρώντας τη νοµισµατική και δηµοσιονοµικής της κυριαρχία.
Αλλά και αν γυρίζαµε ακόµη πιο πίσω και συγκρίναµε τη νοµισµατική κυριαρχία που είχε η Ελλάδα ή θα είχε η ίδια ως χώρα της δραχµής µε αυτήν που έχει ως µέλος του ευρώ, πιστεύω πως σίγουρα η νοµισµατική «συγκυριαρχία» που ασκεί σήµερα µέσα στην ΟΝΕ, έστω και περιορισµένη πραγµατικά, λόγω της µικρής της ισχύος και της υπερχρέωσής της, είναι ασύγκριτα ισχυρότερη από εκείνη που είχε ή που θα είχε ή θα έχει αν, ο µη γένοιτο, επιστρέψει στην κυριαρχία του εθνικού νοµίσµατος.
Ας αποφασίσουµε, επιτέλους, τι προτιµάµε: µια ρακένδυτη ουσιαστικά αλλά πλήρη τυπικά κυριαρχία ή µια ανθηρή οικονοµικά αλλά περιορισµένη τυπικά κυριαρχία.
Ξέρω ότι το ιδεώδες θα ήταν να µη χρειαζόταν να απαντήσουµε σε αυτό το δίληµµα. Αυτό όµως προϋποθέτει την ιστορική προοπτική µιας άλλης Ευρώπης µε ριζικά διαφορετική οικονοµική πολιτική. Μια άλλη νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική, η οποία δεν είναι όµως δυνατόν να επιτευχθεί παρά µόνον αν συντονιστούν και συνεργήσουν οι λαοί και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης. Η ριζική αλλαγή της οικονοµικής πολιτικής είναι το ζητούµενο και επιδιωκόµενο, µόνο που αυτή δεν µπορεί πια να επιτευχθεί, όπως τη δεκαετία του ’60, σε εθνικό επίπεδο αλλά µόνο σε ευρωπαϊκό. Αυτός είναι ο ορίζοντας της εθνικής µας µοίρας. Ας το συνειδητοποιήσουµε, αν θέλουµε να είµαστε, πράγµατι, κύριοι της µοίρας µας. Εχουµε να επιλέξουµε ανάµεσα σε µια µοναχική και ρακένδυτη εθνική κυριαρχία και σε µια περιορισµένη συγκυριαρχίαστην Ευρώπη.

Saturday, October 15, 2011

Οι δύο χρόνοι που τρέχουν

Η χώρα έχει παγιδευτεί στα δίχτυα της διεθνούς κρίσης και της εθνικής αυτοδιάλυσης
Του Γιάννη Βούλγαρη
ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2011

Στην Ελλάδα τρέχουν σήμερα δύο χρόνοι: ο χρόνος της εθνικής αυτοδιάλυσης και ο χρόνος της αργής ανασύνταξης. Ο πρώτος χρόνος μετρά όσα ζούμε αυτές τις μέρες. Καταστάσεις οξύμωρες: οι συνδικαλιστές της ΑΔΕΔΥ καταλαμβάνουν τα υπουργεία για «να διώξουν» την τρόικα, από την οποία εξαρτάται ο μισθός τους. Σε δεύτερη ανάγνωση όμως, εικονογραφούν απλώς το σημερινό ελληνικό αδιέξοδο καθώς η χώρα έχει παγιδευτεί στα δίχτυα της διεθνούς κρίσης και της εθνικής αυτοδιάλυσης. Η Ελλάδα ευνοήθηκε ώς πρόσφατα από την παγκόσμια αλληλεξάρτηση και την ευρωπαϊκή ενοποίηση καθώς κινήθηκε από την περιφέρεια στο κέντρο της ευρωπαϊκής διαδικασίας με ό, τι αυτό σήμαινε για την εθνική ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και τη σταθεροποίησης της δημοκρατίας. Σήμερα ζει τις ίδιες εξελίξεις επώδυνα, βρισκόμενη στο χείλος της κατάρρευσης, περιμένοντας και πάλι την αναγκαία για την επιβίωσή της ενίσχυση «από τους ξένους», έναντι των οποίων διαθέτει μηδαμινή διαπραγματευτική δύναμη. Ακόμα μικρότερη είναι η πίεση που οι συνδικαλιστές της ΑΔΕΔΥ μπορούν να ασκήσουν στην τρόικα. Οσο για διεκδικήσεις από το εθνικό Δημόσιο Ταμείο βρισκόμαστε στο «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Εχει διαμορφωθεί έτσι ένα θανατηφόρο μείγμα: η εθνική αδυναμία οδηγεί τις συντεχνίες στον παροξυσμό και ο συντεχνιακός παροξυσμός ενισχύει με τη σειρά του την εθνική αδυναμία σε έναν φαύλο κύκλο έτοιμο να εκραγεί. Τούτο το μείγμα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αυτοκαταστροφική λύση της επιστροφής στη δραχμή. Ως μη εμπρόθετο αποτέλεσμα, όπως λένε οι κοινωνικές επιστήμες, όταν αναλύουν τις περιπτώσεις εκείνες που οι δράσεις των επιμέρους ομάδων παράγουν ένα συνολικό αποτέλεσμα το οποίο καμία από αυτές δεν θα επέλεγε συνειδητά. Σωστά η πλειοψηφία της κοινωνίας απεύχεται μια τέτοια προοπτική γιατί βραχυχρόνια θα μετατραπούμε σε ζούγκλα και μακροπρόθεσμα σε ένα κράτος - παρία με αδύναμη οικονομία και μόνιμη γεωπολιτική ανασφάλεια σε έναν κόσμο που θα συνεχίζει να παγκοσμιοποιείται και να ενοποιείται «δίχως να κοιτάζει τη δικιά μας μελαγχολία».
Χρειάζεται να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο και ο χρόνος στην κλεψύδρα λιγοστεύει. Για να το κάνουμε χρειάζεται να ξεκινήσουμε από μια σκληρή αλλά ρεαλιστική διαπίστωση για την επόμενη (ας πούμε) δεκαετία. Θα είναι μία περίοδος λιτότητας, υψηλής ανεργίας και χαμηλότερου βιοτικού επιπέδου. Ακόμα και αν επαληθευτεί το καλύτερο για μας σενάριο, η Ελλάδα θα κάνει χρόνια να ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Η προοπτική της ανάκτησης εξαρτάται από τη βελτίωση της παραγωγικότητας της οικονομίας, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Αυτός ο σκοτεινός ορίζοντας των μεσοπρόθεσμων προσδοκιών θα αναπροσαρμόσει τις ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές, δράσεις και νοοτροπίες. Προς το παρόν η χώρα ζει και δρα με την ψευδαίσθηση, αν όχι τη συνειδητή αυταπάτη, ότι η απώλεια είναι πρόσκαιρη. Γι' αυτό, παρά το βάθος της κρίσης, τα σπέρματα του νέου είναι ελάχιστα είτε κοιτάξουμε την πολιτική είτε την κοινωνία και την τέχνη. Σαν αυτή η χώρα να απώλεσε τα τελευταία χρόνια συσσωρευτικά κάτι βαθύτερο: τη διάθεση να λογαριαστεί με τα δύσκολα, τη ροπή στην αλλαγή, την ικανότητα αναστοχασμού.
Κι όμως, σε δέκα χρόνια η κρίση θα έχει περάσει και η ελληνική οικονομία θα έχει ορθοποδήσει. Κι αυτή η πιθανότητα αποτελεί τη δεύτερη, αισιόδοξη αυτή τη φορά, αφετηρία. Αν καταφέρουμε να αναποδογυρίσουμε τον χρόνο και κοιτάξουμε τον εαυτό μας από το μέλλον στο παρόν, θα μπορέσουμε να οργανώσουμε καλύτερα την πορεία από τα χαλάσματα στην ανασυγκρότηση. Γιατί τα στοιχήματα είναι μεγάλα: ποιο θα είναι το πρόσωπο της Ελλάδας τότε; Πόση διεθνή αξιοπιστία θα έχει ανακτήσει; Ποια κοινωνική συνοχή, ποιον πνευματικό δυναμισμό θα έχει; Ποιοι θα έχουν πληρώσει τι και πώς;
Οι νέες πολιτικές, κοινωνικές, συνδικαλιστικές και πνευματικές ηγεσίες θα αναδειχτούν από αυτή τη διαδικασία και από τις απαντήσεις σε τέτοιες ερωτήσεις. Θα ξεχωρίσουν όσοι και όσες θα μπορέσουν μέσα στη σημερινή παραζάλη να βρουν τη στιγμή και τη δύναμη να βγάλουν για λίγο το κεφάλι έξω από το νερό και να στοχαστούν την προοπτική της επόμενης δεκαετίας, δείχνοντας μονοπάτια και ορόσημα προς το μέλλον. Στην αποστολή τους αυτή έχουν συνομιλητή και κριτή μια κοινωνική πλειοψηφία που συνειδητά ή ενστικτωδώς προσβλέπει ακόμα σε μια μοντέρνα Ελλάδα στο πλαίσιο της Ευρώπης. Μια πλειοψηφία παραζαλισμένη όμως, η οποία ενώ συνδυάζει στο νοητικό επίπεδο συνειδητά ή ενστικτωδώς, το εθνικό συμφέρον με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, πολιτικά φλερτάρει με συμπεριφορές που στην κατάληξή τους θα οδηγήσουν στην περιθωριοποίηση της χώρας. Αν όμως αυτή η πλειοψηφία εμπνευστεί και βρει σημεία αναφοράς, θα κινηθεί για να προστατεύσει τον εαυτόν της και την κοινωνία από την αυτοδιάλυση.
Αυτό το κοινό κοινωνικό αίσθημα ξέρει τι περιμένει. Να συνθέσουμε τα υπολείμματα κυριαρχίας που μας έχουν μείνει σε ένα εθνικό σχέδιο ανόρθωσης που διευρύνει συνεχώς το περιθώριο αυτονομίας σε συνεργασία και όχι σε μετωπική σύγκρουση με τους ευρωπαίους εταίρους. Μόνο έτσι θα περισώσουμε το πολυτιμότερο σήμερα ηθικό - ιδεολογικό εφόδιο για την κοινωνική συνοχή και αντοχή: τον πατριωτισμό και την εθνική αξιοπρέπεια.
Ξέρει τι δεν περιμένει: ότι η κυβερνητική εναλλαγή θα προσφέρει λύση στο πρόβλημα. Γι' αυτό ενθαρρύνει την ευρύτερη πολιτική συνεννόηση με οποιαδήποτε μορφή. Ενστικτωδώς καταλαβαίνει ότι είναι το αναγκαίο πλαίσιο για να υπάρξει αυτή η στιγμή της πολιτικής περίσκεψης και της στρατηγικής όρασης, που χάνεται στην καθημερινή βοή του μικροκομματισμού. Και δεν καταλαβαίνει γιατί σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να συμπέσει π.χ. στην καθιέρωση ενός νέου φορολογικού καθεστώτος, στην εκ βάθρων αλλαγή του φοροεισπρακτικού μηχανισμού ή στην πολυσυζητημένη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας.
Ξέρει τι θέλει. Να υψώσει η Πολιτεία παράπλευρα φράγματα που θα αφήνουν τη διαμαρτυρία και την αγανάκτηση να κυλά στο μεταξύ, χωρίς όμως η βαρβαρότητα και η ανομία να κατακλύζουν την κοινωνία και τη ζωή μας. Η μεταπολιτευτική «κουλτούρα της διεκδίκησης» δεν παράγει πλέον ενεργούς πολίτες αλλά δυνάστες και εσχάτως νέους «ανθρωποφύλακες» όπως είδαμε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Χρειαζόμαστε ένα ανασυγκροτημένο συνδικαλιστικό κίνημα και συνδικαλιστές ηγέτες με διαφορετική νοοτροπία.
Ξέρει τι δεν θέλει: να συμβιώνει αδιάφορα με την εξαθλίωση που παράγει στα αστικά κέντρα, ιδίως στο Κέντρο της Αθήνας, η αύξουσα κοινωνική περιθωριοποίηση. Θα έβλεπε με ελπίδα οργανωμένες τοπικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες (ένα fast track κοινωνικής πρόνοιας, όπως εύστοχα έγραφε ο Κωστής Παπαϊωάννου, «ΤΑ ΝΕΑ» 13-10-2011).
Ξέρει τι κατά βάθος επιζητεί: ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα αυξήσει την παραγωγικότητα της οικονομίας, ένα νέο κράτος πρόνοιας που θα ανταποκρίνεται στις επιδεινούμενες συνθήκες της υψηλής ανεργίας και της αυξημένης φτώχειας. Επιζητεί να δει ένα τέλος στις περικοπές χωρίς πολιτική και περιμένει μια πρόταση καταμερισμού σε βάθος χρόνου των αναπόφευκτων θυσιών με κοινωνική δικαιοσύνη και διαφάνεια. Ποιος χάνει τι, ποιος κερδίζει τι και άρα πόσο συνεισφέρει. Ο μεταπολιτευτικός κρατισμός έχει απαξιωθεί, αλλά υπάρχει συνείδηση ότι χωρίς καλύτερο κράτος και αποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση η ελληνική επιχειρηματικότητα δεν θα καταφέρει να τραβήξει το κάρο.
Στην Ελλάδα τρέχουν σήμερα δύο χρόνοι: ο χρόνος της εθνικής αυτοδιάλυσης και ο χρόνος της αργής ανασύνταξης. Το θέμα είναι ποιος θα κερδίσει.

Monday, July 18, 2011

Πανεπιστήμια: Ας κατεβάσουμε λίγο τους τόνους

του Νίκου Αλιβιζάτου
Η Καθημερινή της Κυριακής, 17/07/2011

«Ελλείψει ρητών εγγυήσεων και περιορισμών, η αξιολόγηση (των καθηγητών) μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε δίωξη ιδεολογικά και επιστημονικά διαφωνούντων. (…)»
Η φράση αυτή δεν διατυπώθηκε στη δεκαετία του 1950, ούτε καν επί χούντας, όταν ο έλεγχος του φρονήματος των καθηγητών πανεπιστημίου ήταν στην ημερήσια διάταξη. Περιλαμβάνεται σε υπόμνημα συναδέλφου συνταγματολόγου προς την τελευταία σύνοδο των πρυτάνεων και αφορά μιαν από τις σημαντικότερες καινοτομίες του νομοσχεδίου της κ. Αννας Διαμαντοπούλου για τα πανεπιστήμια: την υποχρεωτική αξιολόγηση, των καθηγητών ΑΕΙ, σε τακτά διαστήματα, από τη στιγμή που θα μονιμοποιηθούν. Και τούτο, όχι βέβαια για να χάσουν τη θέση τους αν κριθούν «κακοί», ούτε καν για να περικοπούν οι αποδοχές τους, αλλά με πολύ πιο ανώδυνες κυρώσεις: απλώς, σε περίπτωση «εξαιρετικά αρνητικής αξιολόγησης», όπως προβλέπεται, δεν θα μπορούν να συμμετέχουν σε κρίσεις συναδέλφων τους, να διδάσκουν μεταπτυχιακά και να διευθύνουν διδακτορικά.
Παρά ταύτα, η πρώτη αυτή απόπειρα στην ιστορία του ελληνικού πανεπιστημίου να υπαχθούν σε στοιχειώδεις κανόνες και οι άλλοτε τακτικοί καθηγητές χαρακτηρίζεται «καθηγητοκτόνα». «Εκτρωμα» αποκάλεσε άλλος συνάδελφος το νομοσχέδιο της κ. Διαμαντοπούλου –και μάλιστα από επίσημο βήμα και σε εντελώς ακατάλληλη στιγμή–, ενώ χαρακτήρισε «γκαουλάιτερ» τον νέο πρύτανη, ο οποίος θα επωμισθεί το κύριο βάρος για την εφαρμογή του νέου νόμου. Οσο για το επιχείρημα της αντισυνταγματικότητας, εκτοξεύεται από κάθε θιγόμενο σαν να ήταν αντιπαρασιτικό. Ο, τι δεν μας αρέσει, εν τούτοις, δεν είναι εξ αυτού και μόνον του λόγου και αντισυνταγματικό.
Προς τι όμως τόση ένταση; Γιατί τόσο πολλοί, σοβαροί κατά τεκμήριο άνθρωποι, χάνουν τόσο εύκολα την ψυχραιμία τους; Διακυβεύονται άραγε τόσο σημαντικά συμφέροντα, προσβάλλονται τόσο υψηλές αξίες, ώστε να δικαιολογούνται τόσο ακραίες εκφράσεις;
Με το δικαίωμα που μας δίνει η πολύχρονη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο, η ειδικότητά μας και η παρακολούθηση από κοντά όλων των προσπαθειών που έχουν γίνει από το 1982 και μετά για ένα πανεπιστήμιο που να παράγει πρωτότυπη γνώση, να παρέχει παιδεία υψηλής στάθμης και να εξασφαλίζει στους πτυχιούχους του τουλάχιστον μιαν αξιοπρεπή ζωή, θέλουμε να υπενθυμίσουμε μερικές αλήθειες, που θα έπρεπε να είναι αυτονόητες:
- Προβλέποντας ότι τα πανεπιστήμια είναι νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου «με πλήρη αυτοδιοίκηση», το Σύνταγμα δεν επιβάλλει ένα συγκεκριμένο οργανωτικό πρότυπο αυτοδιοίκησης. Αφήνει, αντίθετα, στον νομοθέτη σημαντικά περιθώρια να επιλέγει αυτός τον καλύτερο τρόπο για την οργάνωση των ΑΕΙ, ώστε να εξυπηρετείται καλύτερα η ελευθερία της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας.
- Η οργάνωση των πανεπιστημίων είναι, λοιπόν, θέμα κοινού και όχι συντακτικού νομοθέτη. Αρκεί η νομοθετούσα πολιτεία να σέβεται τις συνταγματικές αρχές της δωρεάν παιδείας, της ακαδημαϊκής ελευθερίας και τον δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης. Κοντολογίς, η αυτοδιοίκηση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά το μέσο για την εξυπηρέτηση της συνταγματικής αποστολής των πανεπιστημίων.
- Ως «πλήρης αυτοδιοίκηση» νοείται η εξουσία των ΑΕΙ να διοικούνται από δικά τους όργανα. Ο τρόπος ανάδειξης των τελευταίων δεν προβλέπεται ούτε, πολύ λιγότερο, επιβάλλεται από το Σύνταγμα. Εξ άλλου, επειδή τα πανεπιστήμια είναι νομικά πρόσωπα ιδρυματικού και όχι σωματειακού χαρακτήρα (όπως είναι οι δικηγορικοί σύλλογοι), οι πανεπιστημιακοί δεν έχουν ατομικό δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στα πανεπιστημιακά όργανα. Δεν θα πρέπει, τέλος, να συγχέεται η διοίκηση ενός πανεπιστημίου με τη διακυβέρνηση μιας πολιτείας ή ενός δήμου, η οποία στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.
- Σε κάθε κλάδο, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δεν είναι οι καταλληλότεροι να αξιολογούν τις επιδόσεις τους. Χρειάζεται και η γνώμη τρίτων, που βλέπουν εξ ορισμού πιο αντικειμενικά τα πράγματα. Αυτό ισχύει σήμερα σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου. Σε μας μάλιστα έχει κριθεί ότι, παρά το άρθρο 16, η συμμετοχή εξωτερικών εκλεκτόρων στις κρίσεις των πανεπιστημιακών δεν αντιβαίνει προς την αυτοδιοίκησή τους (ΣτΕ 32/2009).
- Οταν δεν υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία, υπάρχει συναλλαγή. Και λογοδοσία δεν μπορεί να υπάρξει, όταν ελέγχων και ελεγχόμενος ταυτίζονται. Πώς μπορεί ο πρύτανης ή ο πρόεδρος ενός τμήματος να ελέγξει σοβαρά έναν συνάδελφό του για παραμέληση των καθηκόντων του, όταν εξαρτάται άμεσα από αυτόν;
- Είναι αδιανόητο να προβλέπεται πανομοιότυπο οργανωτικό πλαίσιο για ένα μικρό πανεπιστήμιο και για ένα μεγάλο. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης δεν έχουν πολλά κοινά με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και, ακόμη λιγότερα, με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, που λειτουργεί σε πέντε διαφορετικά νησιά. Θα ήταν συνεπώς προτιμότερο να υπάγονται σε διαφορετικούς κανόνες, που να παίρνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους. Ορίζοντας ότι τα ΑΕΙ λειτουργούν «σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους», το Σύνταγμα (άρθρο 16§5) επιτρέπει τη διαφοροποίησή τους. Και είναι κρίμα που, έως σήμερα, ο νομοθέτης δεν εκμεταλλεύθηκε αυτή την ευχέρεια.
- Το «δημοκρατικό» πανεπιστήμιο δεν είναι, τέλος, απαραιτήτως και «καλό». Τα πολυμελή συλλογικά όργανα ενδέχεται πράγματι να είναι αντιπροσωπευτικά, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι μπορεί να λειτουργήσουν και αποτελεσματικά. Φοβούμενη τους δαίμονες του αυταρχικού μας παρελθόντος, η γενιά μας δεν συνειδητοποίησε ώς τώρα ότι κάθε καλός καθηγητής δεν μπορεί να είναι και καλός πρύτανης. Στις μέρες μας, πέραν του ήθους, της ακεραιότητας και της επιστημοσύνης, ο τελευταίος πρέπει να έχει και ικανότητες να διοικεί έναν πολύπλοκο οργανισμό.
Δεν είναι βέβαιο ότι το νομοσχέδιο της κ. Διαμαντοπούλου απαντά επιτυχώς σε όλες τις ανωτέρω προκλήσεις. Και σκοτεινά σημεία έχει και βελτιώσεις επιδέχεται. Το υπουργείο οφείλει να ακούσει, να διαλεχθεί ειλικρινώς και να λάβει υπ’ όψιν πολλές από τις διατυπωθείσες αντιρρήσεις.
Δεν είναι λίγοι οι Ελληνες πανεπιστημιακοί που, παρά τις γνωστές αντιξοότητες, δημιούργησαν θυλάκους ποιότητας στο πανεπιστήμιο του νόμου του 1982. Θα ήταν κρίμα αν, για τις ανάγκες μιας ισοπεδωτικής (και γι’ αυτό άδικης) κριτικής οι θύλακοι αυτοί αγνοούνταν. Εξ ίσου όμως άδικο θα ήταν τα λιγοστά αυτά παραδείγματα να τα επικαλούμαστε για να δικαιολογούμε τα αδικαιολόγητα και για να εξιδανικεύουμε μια πραγματικότητα, που, είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι γκρίζα. Γι’ αυτό, ας κατεβάσουμε λίγο τους τόνους και, με αφορμή την τελευταία αυτή προσπάθεια, ας αναστοχαστούμε τον ρόλο μας.

Saturday, July 9, 2011

Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία

του Παναγιώτη Κονδύλη

Το κείμενο αυτό του Π. Κονδύλη επανεκδόθηκε απο τις εκδ. Θεμέλιο.
Πρόκειται για την εισαγωγή στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του, Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού. Απο τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από το φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1991 απο της εκδ. Θεμέλιο.
Εδώ σας παραθέτω μερικά αποσπάσματα του βιβλιου.

(…)Η χαλαρή και ετερογενής εκείνη κοινωνική συνομάδωση, η οποία κατά καιρούς ονομάσθηκε "αστική τάξη" στην Ελλάδα, ενσάρκωνε άλλοτε με εκάστοτε διαφορετικά τμήματά της άλλα γνωρίσματα του αστικού ήθους και έθους - ποτέ ταυτόχρονα και όλα. Επιπλέον ποτέ δεν κατάφερε να δημιουργήσει γηγενή και αυτοτελή αστικό πολιτισμό με ευρύτερη κοινωνική ακτινοβολία, μολονότι - πάλι με εκάστοτε διαφορετικά τμηματά της - υιοθέτησε κατά τρόπο περισσότερο ή λιγότερο επιπόλαιο και ασυνάρτητο διάφορα επιμέρους στοιχεία του ευρωπαικού αστικού πολιτισμού.(…) (σελ. 12)

(…)ο μηχανισμός της λειτουργίας του κράτους διαμορφώθηκε ως εν μέρει τερατογενετικό και εν μέρει ιλαροτραγικό αποτέλεσμα της διασταύρωσης …του κοινοβουλευτισμού και της καθολικής ψηφοφορίας με μια κοινωνία που διέπεται από πατριαρχικές σχέσεις, στάσεις, νοοτροπίες κι αξίες(…) (σελ. 26)

(…)πρώτο μέλημα του κόμματος ήταν η κατάκτηση και η νομή του κράτους, ειδάλλως θα έχανε την πίστη των οπαδών του στην ικανότητά του να υπερασπίσει τα συμφέροντά τους(…) (σελ. 27)

(…)την εκποίηση του κράτους, στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού παιγνιδιού, την εγκαινίασαν και την καλλιέργησαν  με τρόπους απείρως ευρηματικούς τα πολιτικά ‘‘τζάκια’’ με την παρασιτική-πατριαρχική νοοτροπία τους(…) (σελ.29)

(…)Καθώς οι πελατειακές ανάγκες έπρεπε τώρα να ικανοποιηθούν σε καταναλωτικό επίπεδο ανώτερο από τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, η συγκεκριμένη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος , η οποία, όπως είδαμε, ήταν εξαρχής αντιοικονομική, κατάντησε να αποτελέσει το βασικό εμπόδιο στην εθνική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη- κάτι παραπάνω μάλιστα: έγινε ο αγωγός της εκποίησης της χώρας με μόνο αντάλλαγμα τη δική της διαιώνιση, δηλαδή τη δυνατότητα της να προβαίνει σε υλικές παροχές παίρνοντας παροχές ψήφου. Ακόμα και η απλούστερη σκέψη και γνώση φανερώνει ότι η εθνική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, δηλαδή με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, προ παντός όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει αλλά τα εισάγει, και για να τα εισαγάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις για το μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης είναι ο δρόμος της συσσώρευσης, της εντατικής εργασίας και της προσωρινής τουλάχιστον (μερικής) στέρησης, ενώ ο δρόμος της (βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού και της εκποίησης της χώρας. Αυτή η άτεγκτη οικονομική αλήθεια ισχύει ανεξάρτητα από το κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα της διανομής των βαρών και της ιεράρχησης των στερήσεων. Όσο άτεγκτη όμως κι αν είναι, οι πολιτικές και ψυχολογικές ανάγκες που την απωθούν είναι ακόμα ισχυρότερες. Πλατειές μάζες, που για πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου τους "λάδωσαν το άντερό τους" και επιπλέον απέκτησαν και την μεθυστική συναίσθηση του κυρίαρχου και εκλεπτυσμένου καταναλωτή, θα αρνούνται πάντα να τη συνειδητοποιήσουν, όπως επίσης θα αρνούνται να την ξεστομίσουν και να την κάμουν γνώμονα των πράξεών τους κόμματα, των οποίων πρώτη έγνοια ήταν, είναι και θα είναι η νομή της εξουσίας προς όφελος των φιλόδοξων και αυτάρεσκων στελεχών τους. Ιδιαίτερα ιλαροτραγική απο την άποψη αυτή παρουσιάζεται η θέση της "αριστεράς", η οποία, όντας οιονεί καταδικασμένη να υπερασπίζεται τα "λαικά" αιτήματα, υποχρεώνεται να γίνει σημαιοφόρος κάθε καταναλωτικής απαίτησης, αρκεί όποιος την προβάλει να αυτοτιτλοφορείται "λαός" - υποχρεώνεται δηλαδή εξ αντικειμένου να προωθεί την εκποίηση της χώρας, αρκεί ο "λαός να ζητά την εκποίηση αυτή.(…) Ένας λαός, ο οποίος κάτω απο την πολύχρονη και βαθειά επιρροή των ελληνοκεντρικών αερολογιών έχει μάθει να θεωρεί τον εαυτό του ως γένος περιούσιο και ως άλας της γης, αρνείται να βάλει με τον νού του ότι μπορεί να κάνει ο ίδιος κάτι τόσο εξευτελιστικό όπως το να ξεπουλάει τον τόπο του για να καταναλώσει περισσότερο. Έτσι δημιουργήθηκε μια ψυχολογική στάση που ελάχιστα διαφέρει απο τη συλλογική σχιζοφρένεια. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι σημερινοί Έλληνες με την καθημερινή τους πράξη κάνουν ότι μπορούν για να προσαρμοσθούν κατά το δυνατόν γρηγορότερα και καλύτερα στις συνθήκες της παρασιτικής κατανάλωσης(…)(σελ. 62-63)

(…)Ο συνδυασμός των πάντων με τα πάντα, ο οποίος αποτελεί ουσιώδες γνώρισμα του μαζικοδημοκρατικού τρόπου σκέψης, καθώς και οι ηδονιστικές αξίες του αυθορμητισμού και της αυτοπραγμάτωσης, όπως τις διακήρυξε η πολιτισμική επανάσταση, στην Ελλάδα συμφύρθηκαν με τις παμπάλαιες και πασίγνωστες επιχώριες έξεις της πνευματικής ωωθρότητας, του εξυπνακιδισμού και της ημιμάθειας. Η σύμφυρση αυτή, επομένως, ήταν η φυσική βολική είσοδος του μεταμοντερνισμού σ' έναν τόπο όπυ το αστικό εργασιακό ήθος είναι ουσιαστικά άγνωστο όχι μόνο στον τομέα του πνεύματος, όπυ δεν διαμορφώθηκαν επιστημονικές παραδόσεις με συνοχή και με μακρόβιους φορείς και όπου οι μίμοι και οι γελωτοποιοί εκπρωσοπούνται με ποσοστά ιδιαιτέρως υψηλά στους κύκλους των διανοουμένων, στα πανεπιστήμια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (…)(σελ. 67)

(…)Η Ελλάδα εντάσσεται σε πολύ χαμηλή θέση στο σύστημα του διεθνούς καταμερισμού της υλικής και πνευματικής εργασίας. Ο δικός της μεταμοντερνισμός συνίσταται στο ότι αποτελεί μια στενή και παράμερη λωρίδα στο ευρύ φάσμα του μεταμοντερνισμού άλλων.(σελ. 68)

Sunday, July 3, 2011

Τρώες

Κ.Π. Καβάφης

Είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων·
είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι
παίρνουμ’ επάνω μας· κι αρχίζουμε
νάχουμε θάρρος και καλές ελπίδες.

Μα πάντα κάτι βγαίνει και μας σταματά.
Ο Aχιλλεύς στην τάφρον εμπροστά μας
βγαίνει και με φωνές μεγάλες μάς τρομάζει.—


Είν’ η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη
θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά,
κ’ έξω στεκόμεθα ν’ αγωνισθούμε.

Aλλ’ όταν η μεγάλη κρίσις έλθει,
η τόλμη κι η απόφασίς μας χάνονται·
ταράττεται η ψυχή μας, παραλύει·
κι ολόγυρα απ’ τα τείχη τρέχουμε
ζητώντας να γλυτώσουμε με την φυγή.

Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία. Επάνω,
στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος.
Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κ’ αισθήματα.
Πικρά για μας ο Πρίαμος κ’ η Εκάβη κλαίνε.

Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984

Wednesday, June 29, 2011

Νοικοκυραίοι, ραντιέρηδες, καιροσκόποι

του Αρίστου Δοξιάδη

anamorfosis.net

ΛΟΓΟΠΛΑΙΣΙΟ

Καθαρεύουσα και δημοτική

Ο τρόπος που συζητάμε για την οικονομία άλλαξε άρδην, μέσα σε λίγους μήνες. Πριν ξεσπάσει η δική μας κρίση του χρέους ο δημόσιος διάλογος δεν διέφερε πολύ από τον αντίστοιχο στις δυτικές χώρες. Είχαμε τις κλασικές συζητήσεις υπέρ του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, υπέρ της τόνωσης της ζήτησης ή της περικοπής δαπανών, για το φιλελευθερισμό και τη σοσιαλδημοκρατία, κ.ο.κ.

Λίγοι σχολιαστές επέμεναν στις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα ότι το Δημόσιο δεν είναι Δημόσιο όταν το έχουν αλώσει ιδιωτικά και συντεχνιακά συμφέροντα, και το ιδιωτικό δεν είναι ιδιωτικό όταν ζει από το δημόσιο χρήμα. Αλλά αυτές οι φωνές δεν ήταν παρούσες ούτε στο λόγο των κομμάτων, ούτε των καναλιών, ούτε φυσικά στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής.

Οι τεχνοκράτες ασχολούνταν περισσότερο με το επίσημο, παρά με το πραγματικό. Με το ύψος, π.χ., των φορολογικών συντελεστών, αλλά όχι με τους φόρους που πραγματικά πλήρωναν οι επιχειρήσεις – πολύ ψηλότερους από την επίσημη κλίμακα όταν το ΣΔΟΕ επέδραμε επί δικαίων και αδίκων, πολύ χαμηλότερους όταν ο επιχειρηματίας είχε τον τρόπο του.

το υπόλοιπο κείμενο εδώ

Tuesday, June 28, 2011

"When I am laid in earth"


From the opera, Dido and Aeneas, by Henry Purcell (libretto by Nahum Tate).

"When I am laid in earth"
(Dido's Lament)  

Thy hand, Belinda, darkness shades me,
On thy bosom let me rest,
More I would, but Death invades me;
Death is now a welcome guest.

When I am laid, am laid in earth, May my wrongs create
No trouble, no trouble in thy breast;
Remember me, remember me, but ah! forget my fate.
Remember me, but ah! forget my fate.

Tuesday, June 7, 2011

Κωλοέλληνες

Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος
Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Διονύσης Σαββόπουλος

http://www.savvopoulos.net/

Μελαμψές φυλές
κοντοπόδαρες,
Σειλινοί του κράτους
που ξερνάει και να `τους,
τσιφτετέλληνες
με γονείς ληστές
των συντρόφων τους θύτες
για ανμηστία αλήτες
τώρα διοικητές.
Κράτος ασυστόλων
και πεσμένων κώλων
κωλοέλληνες.

Η χάρτα αυτού του κράτους κρύβει απάτη
που φτάνει στον γνωστό αγριορωμιό
στο ντάτσουν μιας φυλής που ζει φευγάτη
απ`ό,τι Ελληνικό στον κόσμο αυτό.

Κωλοέλληνες
μασκαρλίκια δες
στο Άλφα της Αξίας
της Αρχής της Μίας
λουτροκαμπινές.
Τιμωρός καιρός
πέντε αιώνες δύσης
εθνικής θα ζήσεις
από δω και μπρος
με αγγλικές αλφαβήτες
μαλλιαροί μου Ελλαδίτες
θλιβερές μου πορδές.

Πνεύμα αλήτικο
Ελλαδίτικο

Monday, May 30, 2011

Η ευκαιρία της κρίσεως

του Στέλιου Ράμφου

protagon.gr

Στοίχημα κάθε αντιξοότητας είναι να γίνει ευκαιρία. Το κερδίζουν όσοι προηγούνται του εαυτού τους και ξεκινούν από μέσα τους για να πιάσουν την άκρη του μέλλοντος στο κουβάρι του παρόντος. Όποιος προηγείται του εαυτού του μπορεί να τον παρατηρεί σαν τρίτος  και να τον περιλαμβάνει αυτονόητα σε κάθε σχέδιο αλλαγής των πραγμάτων. Αυτός έχει στόφα ηγέτη και όπως οι κρίσεις οφείλονται σε έλλειμμα ηγετικό, όταν τούτο καλυφθεί, καλύπτονται όλα τα άλλα ελλείμματα. Η απαξίωση του συνόλου του πολιτικού συστήματος δείχνει πως η χώρα μας περιμένει ηγέτη.

Αν και προϊόν των περιστάσεων, ο ηγέτης βοηθά το χρόνο να κυοφορήσει , να γεννήσει και να ξαναγεννηθεί. Είναι ο επιβήτορας και η μαμή του χρόνου  και με τις ιδιότητες αυτές υποστηρίζει την τύχη του. Αρετή έχει την αυτοσυνείδηση. Εκείνη του μαθαίνει τα όριά του και τον προστατεύει από την ψευδαίσθηση μιας αυτάρκειας η οποία εν ονόματι της υστεροφημίας τείνει να τον κάνει εξάρτημα της μηχανής του χρόνου. Εκεί που δεν κρεμόταν από τη σκέψη του ακόμη και όταν σκεπτόταν, τώρα φτάνει να νομίζει ότι σκέφτεται και όταν δε σκέφτεται τίποτα.

Ο ηγέτης αρθρώνει όσα θα ήθελε άναρθρα η ομάδα. Ανοίγει δρόμο στα όνειρά της και αλλάζει τον τρόπο που τα ζει, κάνοντάς την να σκέφτεται, όταν τα βλέπει, πως είναι όνειρα και πρέπει να κάνει κάτι για αυτά. Ανακαλύπτει, δηλαδή, την ιδέα του μόνος του και μαζί της βρίσκει τη δύναμη να ξεπερνά τους περιορισμούς του εαυτού, του παρελθόντος και του περιβάλλοντος. Μπορεί έτσι να περιγράφει κοινούς σκοπούς στην ομάδα, να της προσφέρει ταυτότητα και αυτοπεποίθηση στην αποστολή όπου την καλεί και να γυρνά ενωτικά ένα ισχυρότατο ανεξέλεγκτο συναίσθημα, το οποίο μετέωρο είτε υπολογιστικό καταλαβαίνει μόνο την αυτοκαταστροφική διάσπαση.

Με λόγια των σαμουράι: «ο ηγέτης νικά πρώτα και κατόπιν πολεμά». Άτομο που αντιλαμβάνεται ταχύτατα και αποφασίζει σταθερά, ο ηγέτης ξέρει να επιλέγει συνεργάτες και να τους ακούει. Όμως στην περίπτωσή του ο δείκτης υψηλής φυσικής νοημοσύνης χρειάζεται τη συναισθηματική νοημοσύνη της ωριμότητας. Η συναισθηματική νοημοσύνη εμποδίζει το ακαταλόγιστο της θέλησης να δικαιωθεί στην παραζάλη της μάχης και η μέθη της επιβολής να σκοτίσει τη συνείδηση. Τα βιώσαμε στην Ελλάδα κατά την πτώση της απριλιανής δικτατορίας, οπότε η γενιά του Πολυτεχνείου με την υπεροψία ενός νικητή που δεν ενδιαφέρθηκε να σκεφτεί τη νίκη του, εξαργύρωσε βιαστικά το επίτευγμα, με τα σύμβολα και τα προνόμια της εξουσίας. Χωρίς στοιχειώδη εφόδια η γενιά τούτη η οποία κυβερνά ως σήμερα, ακολούθησε με ασύνειδη μακαριότητα το δρόμο του λαϊκισμού, υποδαύλισε ένα πνεύμα εμφυλίου πολέμου και οδήγησε τον τόπο στη σημερινή κατάντια. Ήταν ίσως το μόνο που μπορούσε να κάνει με μια σκέψη βγαλμένη από την ιδεολογική παράνοια.

Η ιδεολογία που έφερε αναδρομικά το εμφυλιακό μένος ως περιεχόμενο της πολιτικής σε ειρηνική περίοδο, τροφοδότησε φαντασιώσεις ‘’απελευθερώσεων΄΄ οι οποίες συγκάλυψαν χρόνια νοσήματα, όπως η βαθύτατη αδιαφορία του μέσου Έλληνα για ό,τι σχετίζεται με την κατηγορία των κοινών αγαθών, την καθαριότητα, ας πούμε, των δρόμων, τη δημόσια εκπαίδευση και υγεία ή τα δημόσια οικονομικά. Κολλημένος σε όσα του ανήκουν, ο Ρωμιός διατηρεί και αναπαράγει την ψυχολογία μικρού παιδιού, το οποίο βρίσκει ασφάλεια, όχι όμως και ενηλικίωση, στην πατρική προστασία του κρατισμού, του κομματικού- συντεχνιακού συστήματος και της διαπλοκής με τους εκάστοτε κυβερνώντες.

Οι λαϊκίστικοι παληκαρισμοί της μεταπολίτευσης διαθέτουν βαθύτερα ερείσματα στη διχαστική ροπή που δηλητηριάζει τη συλλογική μας ψυχή. Δύσκολα θα ακούσεις στις συντροφιές καλό λόγο για απόντα, σαν να μειώνει η όποια αξία του τη δική μας εικόνα στα μάτια των άλλων, ενώ στην πραγματικότητα απειλούμαστε από τον παιδικό εαυτό μας.

Υπάρχει ωστόσο και κάτι πιο κρίσιμο: η μυθική πίστη στο υπέρλογο διαπερνά τη σκέψη μας και απωθεί τα έλλογα κριτήρια με την καθολικότητά τους, περιορίζοντάς τα σε υπολογιστική εξυπηρέτηση των γενικών επιδιώξεων που αρκούνται στην (κουτο)πονηριά. Μηδενίζουμε τον άλλο ηθικά και τον αποκλείουμε μόνο και μόνο επειδή είναι διαφορετικός άλλος, με τίμημα το μόνιμο κοινωνικό κατακερματισμό και την εκ προοιμίου αντιπαλότητα.

Ο πολυκέφαλος διαρκής εμφύλιός μας πόλεμος, δείχνει απουσία πνευματικής ανεξαρτησίας που υποδαυλίζει τη μελαγχολία της νοσταλγίας και την αισιοδοξία των αποκαλύψεων. Εδραιώνει την κοντή μνήμη η οποία δεν αφήνει να μαθαίνουμε από τα παθήματα, καλλιεργεί τις αυταπάτες της ‘’χαρισματικής’’- εννοείται άκοπης επάρκειας και απαγορεύει να αναλάβουμε ευθύνες ως πολίτες.

Μια κοινωνία μπορεί να ελπίζει όταν έχει επίγνωση πως τα ελεύθερα στις επιλογές τους άτομα είναι και υπεύθυνα για τις πράξεις τους. Αλλιώς τη θέση του μέλλοντος παίρνει η μεγαλομανία, ένα είδος παιδικής αυταρέσκειας. Τυχαία, άραγε, φτάσαμε από τις κωμωδίες των αγαθών ψυχών που επέμεναν να είναι κάτι άλλο από τον εαυτό τους, στη σουρρεαλιστική διάλυση των πάντων με τον Βέγγο; Στο πρόσωπο του τελευταίου ο Ρωμιός δεν τρέχει απλώς να βολέψει καταστάσεις με τις φαντασιώσεις του. Τρέχει και δεν φτάνει, ακριβώς γιατί δίνει στο βόλεμα εσχατολογικές διαστάσεις. Πληρώνει έτσι την ασυνειδησία  του χρόνου  και την αδυναμία του να ανοίξει στην πίστη χώρο για τη λογική και για την προσπάθεια που αυτή ζητάει.

Τα εξωτερικά δεδομένα είναι το ορατό πεδίο της μάχης. Ο ηγέτης πρέπει, επί παραδείγματι, να δώσει κατεύθυνση στη διάχυτη δυσαρέσκεια των ‘’αγανακτισμένων’’ με το αίτημα να ακουστούν και να συζητηθούν επίσημα οι αντιρρήσεις τους  και ταυτοχρόνως να πολεμά τον κόσμο των νοοτροπιών που κρύβονται πίσω από την ηθογραφία. Οφείλει να συνδυάζει τη διαίσθηση με κατανόηση ελεύθερη από ιδεολογικές προκατασκευές. Να γνωρίζει πως ο Ρωμιός ταυτίζει την αλήθεια με την εμπιστοσύνη και για αυτό τον εξαπατούν εύκολα. Αν οι επιτήδειοι κερδίζουν την εμπιστοσύνη του με καλά λόγια, αυτός πρέπει να του εμπνέει εμπιστοσύνη με το δικό του παράδειγμα.

Ο ηγέτης αφυπνίζει δυνάμεις δημιουργώντας ευκαιρίες και στις πιο ζοφερές κρίσεις, τότε που η υγεία της κοινωνίας κλονίζεται. Στην περίπτωσή μας αρρώστεια είναι η μερικότητα ως ιδιοτελής διαίρεση και σε βαθύτερο επίπεδο η δυσκολία μας να μπούμε στη θέση του άλλου με τον οποίο μοιραζόμαστε τον κόσμο. Στο χάσμα μεταξύ του Εγώ και του άλλου φουντώνουν οι διασπαστικές παρενέργειες του συναισθήματος με τις λογικές και τις συμπεριφορές τους. Η αντίληψη της ενότητας ως ταυτότητας  ματαιώνει κάθε προσδοκία σύνθεσης, καθώς αναγνωρίζει μόνο τη σύμφωνη γνώμη και τη μίμηση. Χωρίς Εσύ δεν υφίσταται Εγώ αλλά και χωρίς εαυτό η υποκειμενικότητά μου εξανεμίζεται- ταυτότητα βρίσκω εκτός μου: στην οικογένεια, τον τόπο, τη θρησκευτική κοινότητα, το πολιτικό κόμμα, τη συντεχνία, ακόμα και τη  ποδοσφαιρική ομάδα. Ο ηγέτης κόβει τους κόμπους της μερικότητας με τη δύναμη του καθολικού σκοπού τον οποίο διεκδικεί ως ενεργό υποκείμενο με τους συναγωνιστές του.

Το υποκείμενο δεν υπάρχει μόνο του, για λογαριασμό του: είναι στον εαυτό του παρόν, με συνείδηση των δυνατοτήτων του, έξω από την ψευδαίσθηση της αυτάρκειας. Δεν υφίσταται εσωτερικότητα χωρίς εξωτερικότητα. Υπάρχουμε πραγματικά μέσα από κάθε τι που μας βγάζει από την κλεισούρα. Αυτοσυνείδηση δεν είναι να κάνουμε να στρεφόμαστε μέσα μας. Είναι να μάθουμε να νιώθουμε υπεύθυνοι όχι μόνο για το δικό μας αλλά και για τον άγνωστο άλλο, όχι μόνο για την ιδιοκτησία μας αλλά και για την πολιτεία. Σε αυτή την περίπτωση δεν αρκεί απλώς να πράττουμε  αλλά κυρίως να καταλάβουμε πως για να δώσει καρπό η πράξη μας χρειάζεται την αλήθεια.



*Ο Στέλιος Ράμφος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Φιλόσοφος, πανεπιστημιακός, συγγραφέας δοκιμίων. Σπούδασε στη Νομική Αθηνών και συνέχισε στο Παρίσι σπουδάζοντας Φιλοσοφία. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βενσέν.  Το πλούσιο και πολυσυζητημένο συγγραφικό του έργο περιστρέφεται γύρω από  τον μαρξισμό, την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού και τους συσχετισμούς της σύγχρονης πνευματικής δημιουργίας με την ελληνορθόδοξη παράδοση.

Wednesday, April 20, 2011

Χρονικός περιορισμός στην άσκηση εξουσίας

του Μιχάλη Σταθοπουλου

protagon.gr

- Αποτελεσματική αντιμετώπιση της ανομίας και ατιμωρησίας που είναι διάχυτες στην κοινωνία και συνοδεύονται συχνά από βία. Η διαρκής ή επαναλαμβανόμενη ανοχή αυτών των φαινομένων από τα αρμόδια για την αντιμετώπισή τους όργανα, που παραλείπουν να πάρουν τα αναγκαία μέτρα, συνιστά παράβαση καθήκοντος, που επίσης επιτέλους πρέπει και αυτή να τιμωρείται.

- Χρονικός περιορισμός στην άσκηση εξουσίας, πρωτίστως της πολιτικής. Π.χ. το πολύ 8ετία για τον Πρωθυπουργό, 12ετία για τους βουλευτές κλπ., ώστε να υπάρχει εναλλαγή στην εξουσία. Η διαιώνιση των ίδιων προσώπων στην εξουσία, που καταλήγουν να έχουν ως επάγγελμα την άσκηση πολιτικής, χωρίζει τους πολίτες σε μόνιμα διοικούντες και μόνιμα διοικούμενους, με περαιτέρω επακόλουθο την αλαζονεία της εξουσίας και την κατάχρησή της. Για ανάλογους λόγους χρονικός περιορισμός (π.χ. το πολύ 8ετία) της παραχώρησης συχνοτήτων σε ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, αφού και αυτοί ασκούν (de facto) εξουσία, ίσως μεγαλύτερη από την εξουσία των πολιτικών. Και επιτέλους να σταματήσει η χωρίς άδεια λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, η οποία βέβαια οφείλεται και στην (παράνομη) σύμπραξη της Πολιτείας. Πρόκειται για το κυριότερο φαινόμενο της διαπλοκής.

- Κατάργηση θεσμικών προνομίων και λήψη μέτρων κατά de facto προνομίων. Και τα πρώτα και τα δεύτερα προνόμια ευνοούν ορισμένες κατηγορίες πολιτών σε βάρος της ισότητας και του κράτους δικαίου. Παράδειγμα θεσμικού προνομίου: Η ευνοϊκή μεταχείριση των Υπουργών ως προς την ποινική ευθύνη τους (άρθρ. 86 Συντ.). Παράδειγμα de facto προνομίου: Η οικογενειοκρατία στην πολιτική και εν γένει στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

- Περιορισμός της προστασίας των προσωπικών δεδομένων περιουσιακής φύσεως (και όχι μόνο των πολιτικών), ώστε να υπάρχει περισσότερη διαφάνεια στα εισοδήματα και στα περιουσιακά στοιχεία των φορολογουμένων (κοινωνικός έλεγχος της φοροδιαφυγής, αλλά και άλλων παρανομιών) και περισσότερη διαφάνεια στις δαπάνες των δημόσιων υπηρεσιών και οργανισμών (κοινωνικός έλεγχος της σπατάλης).

- Εισοδηματική και φορολογική πολιτική που θα ενισχύει τους οικονομικά ασθενέστερους πολίτες, θα μετακυλύει βάρη στους ευπορότερους και θα αποβλέπει βαθμιαία σε κοινωνικά δικαιότερη ανακατανομή του πλούτου.

- Οικονομική προτεραιότητα στην Παιδεία, τον Πολιτισμό και την Υγεία, μείζονα έναντι άλλων αγαθά για τον άνθρωπο και την κοινωνία.


- Κατάργηση ή, έστω, περιορισμός του πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος λειτουργίας του πολιτεύματος. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντιμετώπισης των υπερεξουσιών του πρωθυπουργού. Η δημοκρατία θέλει συναινετικότερες διαδικασίες παρά συγκέντρωση εξουσίας σε ένα πρόσωπο, που τότε θα ρέπει, ακόμη και όταν οι προθέσεις είναι καλές, προς αυταρχικές αποφάσεις.

- Θεσμική πρόβλεψη της δημοκρατικής λειτουργίας των κομμάτων, ώστε να καταργηθεί το αρχηγοκεντρικό σύστημα (που επικρατεί σήμερα τουλάχιστον στα μεγάλα κόμματα), με μεταφορά ουσιαστικών αρμοδιοτήτων σε συλλογικά όργανα των κομμάτων και με πρόβλεψη συνεπειών σε περίπτωση μη τήρησης των δημοκρατικών κανόνων. Επίσης πλήρης διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων.

- Κατάργηση των πάσης φύσεως συντεχνιακών κεκτημένων, που έχουν έντονα αντιδημοκρατικό χαρακτήρα, και έμπρακτη αντίσταση σε συντεχνιακές επιδιώξεις, στις οποίες μέχρι σήμερα συνεχώς υποχωρούμε ή συμβιβαζόμαστε, σε βάρος του γενικού συμφέροντος.

- Χωρισμός των αρμοδιοτήτων Πολιτείας και Εκκλησίας και διατήρηση φιλικής συνεργασίας μεταξύ τους σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

*O Μιχάλης Σταθόπουλος γεννήθηκε το 1938 στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Καθηγητής του Αστικού Δικαίου στη Νομική Αθηνών από το 1972 ως το 2005. Fellow (από το 1988) του “Institute for advanced studies ‘Wissenschaftskolleg” (Βερολίνο). Υπήρξε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης (Οκτώβριος –  Νοέμβριος 1974), Υφυπουργός Τύπου σε υπηρεσιακή Κυβέρνηση (Μάιος 1985) και Υπουργός Δικαιοσύνης (Απρίλιος 2000-Οκτώβριος 2001).

Saturday, February 26, 2011

I dont live here any more - Nees Morfes art gallery - Opening 26FEB2008

I dont live here any more - Nees Morfes art gallery - Opening 26FEB2008


i don't live here anymore - 23FEB2008

i don't live here anymore - 23FEB2008
many thanks to: Giannis Skaltsas, Giannis Messinis, Giannis Pilouris, Leonidas Karabinis, Thanos Klonaris, Dimitris Baboulis, Fanis Vlastaras and Maria Glyka for the help.