Θα φύγω, θα σωπάσω ή θα αντισταθώ;

του Γιάννη Τσαμουργκέλη
protagon.gr

Αυτή η Ελλάδα δεν είναι δική μου. Δεν ανήκω εδώ. Δεν μεγάλωσα σε μια χώρα με ανοχή στις ναζιστικές ιδέες και πολύ περισσότερο στους ανθρώπους της. Δεν μεγάλωσα σε μια χώρα δίχως σεβασμό στη διαφορετική άποψη, στην ιστορία αυτών που αγωνίσθηκαν και πέθαναν για τη δημοκρατία. Δεν κατάλαβα ποτέ ότι ο πολιτισμός των ελλήνων εκτονώνεται σε συνθηματολογίες και αντιπαραθέσεις που ισοπεδώνουν τη λογική, το διάλογο και την επιχειρηματολογία. Δεν εργάσθηκα για να ανέχομαι τον τεμπέλη φοροφυγά της διπλανής πόρτας. Δεν διεκδίκησα για να ανέχομαι την ευνοιοκρατία του αριστερού ή δεξιού κόμματος και τον εκφοβισμό των συνδικαλιστών.  Δεν ονειρεύτηκα σαν τριτοκοσμική φιγούρα με όραμα την Ευρώπη αλλά σαν ισότιμος πολίτης της Ευρώπης.  Της Ευρώπης των πολιτών που σκέπτονται, που έχουν πολιτικές θέσεις, που εκφράζονται δημοκρατικά. Σε μια Ευρώπη που αλλάζει και θα αλλάζει καθημερινά.

Αλλά εγώ θέλω να είμαι εκεί. Στην Ευρώπη.  Και να παλεύω για τις απόψεις μου όπως το κάνω και στην μικρή πατρίδα μου και στην γειτονιά μου και στη δουλειά μου.  Αν διαφωνώ, εκφράζοντας τη διαφωνία μου. Αν κάνω λάθος, διορθώνοντας το. Αν μένω πίσω, προσπαθώντας να αλλάξω.  Αν κάνουν λάθος, προσπαθώντας να τους πείσω.

Σήμερα, ξέρω που η χώρα μου είναι πίσω. Ξέρω που υπολείπεται της σύγχρονης Ευρώπης. Δεν κατοχυρώνει τα ίσα δικαιώματα των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων στην εργασία. Τα ειδικά συμφέροντα και οι συντεχνίες δεν είναι Ευρώπη. Το τεράστιο κράτος που ανακατεύεται σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας μου με βεβαιώσεις, έγγραφα και εξουσιοδοτήσεις δεν είναι Ευρώπη.  Το κοινωνικό κράτος που μεριμνά για τους λίγους και τα φίλια λαμόγια στο όνομα της αλληλεγγύης για τους πολλούς, δεν είναι Ευρώπη.  Η διαφθορά και το λάδωμα δεν είναι Ευρώπη.  Η μαγκιά της φοροδιαφυγής και η ανοχή έναντι αυτής δεν είναι Ευρώπη. Η ανομία και η «νόμιμη» ασυλία κάποιων έναντι του δικαίου δεν είναι Ευρώπη. Οι διακρίσεις υπέρ της θρησκευτικής πλειοψηφίας δεν είναι Ευρώπη.  Το πελατειακό πολιτικό σύστημα των δεξιών και αριστερών ημετέρων δεν είναι Ευρώπη.

Σήμερα ξέρω που η Ευρώπη είναι πίσω. Ξέρω που υπολείπεται της Ευρώπης των λαών. Η κοινωνική αναλγησία και η μη μέριμνα για τους εισοδηματικά αδύνατους δεν είναι Ευρώπη. Η Ευρώπη των τραπεζών δεν είναι Ευρώπη των ίσων ευκαιριών και της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και της πραγματικής οικονομίας.  Η Ευρώπη της Γερμανίας των ακραίων φιλελεύθερων μονεταριστικών πολιτικών δεν είναι η Ευρώπη που εμπνέεται από τις ιδρυτικές της αρχές.

Ήρθε λοιπόν ή ώρα των αποφάσεων. Θα ανεχθώ μια χώρα με ναζιστική παρουσία στη βουλή; Με ξυλοδαρμούς μέσα και έξω από αυτή; Με τρομοκρατία μεταναστών; Με συμμορίες που θα κρύβουν την προσωπική αδυναμία κάποιων να παλέψουν και να διεκδικήσουν την παρουσία τους στη ζωή; Θα ανεχθώ μια χώρα που εμμένει στην κοινωνία των ειδικών συμφερόντων, των προνομίων των συνδικαλιστών και των πολιτικών φίλων, του κρατισμού, των κλειστών αγορών του ατομικού και συλλογικού παρασιτισμού; 

Θα ενδώσω στην Ευρώπη του συντηρητισμού και των εξαρτήσεων; Θα σωπάσω; Θα αναζητήσω τη τύχη μου αλλού ή θα μείνω αρνούμενος να αποδεχθώ ότι αυτό που μου παρουσιάζουν ως Ελλάδα της επιλογής του λαού είναι και η δική μου Ελλάδα;  Αρνούμενος να ενδώσω στον  παραληρηματικό φόβο της στάσιμης κοινωνίας έναντι των αλλαγών που πρέπει να γίνουν. Αρνούμενος να αποδεχθώ παθητικά το παρελθόν που μου σερβίρουν ως μέλλον.  Λοιπόν!!! Αποφάσισα να αντισταθώ. Πολύ!!! Κυρίες και κύριοι με τις σβάστικες θα μετρηθούμε στο λόγο αλλά και στο δρόμο και σε κάθε προσπάθεια σας να μειώσετε κάθε έννοια ανθρωπισμού και το σεβασμό όλων στα ανθρώπινα δικαιώματα τους. 

Κυρίες και κύριοι της παλιάς και νεοσταλινικής αριστεράς θα μετρηθούμε στο λόγο και στο δρόμο και σε κάθε προσπάθεια σας να αποκλείσετε το δικαίωμα στην εργασία, στην ανάπτυξη, στην ατομική και συλλογική ευημερία στο όνομα των αποφάσεων των δικών σας συλλογικών οργάνων. Κυρίες και κύριοι του πελατειακού συστήματος θα μετρηθούμε στο λόγο και στο δρόμο και σε κάθε προσπάθεια σας να διατηρήσετε την μετριοκρατία, τα ειδικά συμφέροντα των ημετέρων και τη «δημοκρατία» των μηχανισμών και των κατ’ επάγγελμα εκπροσώπων του λαού. Κυρίες και κύριοι αμετανόητοι μονεταριστές θα μετρηθούμε στο λόγο και στο δρόμο και σε κάθε προσπάθεια αναπαραγωγής των ίδιων εκείνων τραπεζικών και επιχειρηματικών συμφερόντων που μας έφεραν σε αυτή την κρίση. Κυρίες και κύριοι συμπολίτες. Η ώρα της 4ης ελληνικής δημοκρατίας έχει έρθει. Η Ελλάδα της Ευρώπης, η Ελλάδα των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων, η Ελλάδα των ίσων ευκαιριών και της πραγματικής κοινωνικής μέριμνας και αλληλεγγύης, η Ελλάδα της δημιουργίας και της παραγωγής, η Ελλάδα των θεσμών, της ανάπτυξης και της προόδου, η Ελλάδα της πραγματικής δημοκρατίας των πολιτών είναι εδώ. Για αυτήν θα αντισταθώ και θα παλέψω. Για αυτήν και τη δεκάχρονη κόρη μου που έχει το απόλυτο δικαίωμα να μεγαλώσει σε μια αναπτυγμένη και οικονομικά ισχυρή χώρα πολιτισμού, με αξίες μιας σύγχρονης δημοκρατίας, σε μια Ευρώπη των λαών.

*Ο Γιάννης Τσαμουργκέλης είναι διδάκτωρ της Οξφόρδης και Επίκουρος Καθηγητής της Διεθνούς Οικονομικής στο Παν/μιο του Αιγαίου

Δημοκρατία χωρίς δημοκράτες;

Του Δημοσθένη Κούρτοβικ

ΤΑ ΝΕΑ

Στην πολιτική ζωή, όπως και στην προσωπική, υπάρχουν γεγονότα που περνούν απαρατήρητα ή φαίνονται ασήμαντα τη στιγμή που συμβαίνουν, αλλά κάποια στιγμή αργότερα διαπιστώνουμε ότι κυοφορούσαν το μέλλον μας. Οι «συνέπειες της παλαιάς ιστορίας», για να κοπιάρουμε τον Βιζυηνό, μπορεί ν' αργήσουν να εκδηλωθούν, αλλά, όταν έρθει η ώρα τους, γίνονται σεισμός που σμπαραλιάζει τις ιδέες και τις συνήθειές μας.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα και είναι πολύ πιθανό να επισφραγιστεί στις αυριανές εκλογές είναι κάτι που είχε προαναγγελθεί τους πρώτους κιόλας μήνες της Μεταπολίτευσης, μόνο που τα μάτια και τ' αυτιά μας είχαν τότε φίλτρα που έβαζαν φραγή στον οιωνό.

Τον τελευταίο καιρό συγκρίνεται ανήσυχα η σημερινή πολιτικοκοινωνική κατάσταση της χώρας μας με την επιθανάτια φάση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Αν και υπάρχει πάντα πρόχειρο το αντεπιχείρημα (που μερικές φορές χρησιμοποιείται με απαράδεκτη μακαριότητα) ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, πολύ περισσότερο σε χώρες με διαφορετική δομή και κουλτούρα, οι αναλογίες είναι υπερβολικά χτυπητές για να τις παρακάμψει κανείς: θηριώδης ανεργία κι εξαθλίωση, αισθήματα εθνικής ταπείνωσης και οργής για τους επαχθείς όρους που επέβαλαν οι ξένοι (εκεί οι νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εδώ οι διεθνείς δανειστές), ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση των μεσαίων στρωμάτων προς τα άκρα του πολιτικού φάσματος, καθημερινή βία στους δρόμους, ασυνεννοησία των δημοκρατικών δυνάμεων ακόμα και μπροστά στον κίνδυνο ανατροπής της δημοκρατίας.

Ας προστεθεί σε όλα αυτά και μια άλλη, παράδοξη ομοιότητα: τα πράγματα χειροτέρευαν τη στιγμή που έδειχναν να καλυτερεύουν. Δεν εμπόδισε την πυραυλική εκλογική άνοδο των εθνικοσοσιαλιστών το ότι η Γερμανία, λίγο πριν, είχε απαλλαγεί από το σύνολο σχεδόν των υπολειπόμενων (ακόμα τεράστιων) υποχρεώσεών της σε πολεμικές αποζημιώσεις, όπως σ' εμάς το κούρεμα του χρέους με το PSI δεν εμπόδισε την περαιτέρω ενίσχυση, τουλάχιστον δημοσκοπικά, των ακραίων πολιτικών σχηματισμών.

Ωστόσο, η βαθύτερη και γι' αυτό ανησυχητικότερη ομοιότητα βρίσκεται αλλού. Ο ιός που κατέλυσε τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης ήταν εγγεγραμμένος εξαρχής στον γενετικό κώδικά της, όπως και ο ιός που απειλεί τη δική μας δημοκρατία της Μεταπολίτευσης.

Από τη γέννησή της, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης ήταν ουσιαστικά μια δημοκρατία χωρίς δημοκράτες. Τα περισσότερα πολιτικά κόμματα την έβλεπαν, καθένα από τη δική του σκοπιά, ως ένα προσωρινό και όχι άξιο προάσπισης καθεστώς, και το ίδιο αισθανόταν ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Κακά τα ψέματα, κάτι παρόμοιο ισχύει και για τη δική μας Μεταπολίτευση. Ας θυμηθούμε τη δήλωση του Ανδρέα Παπανδρέου λίγο μετά την πτώση της Χούντας ότι «άλλαξε το νατοϊκό καθεστώς κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς», θέση που όρισε τη νοοτροπία του ΠΑΣΟΚ για τουλάχιστον μια δεκαετία. Για το ΚΚΕ και άλλες εκφράσεις της Αριστεράς η Μεταπολίτευση ήταν μια παρένθεση πριν από την επανάσταση, που τότε φαινόταν κοντά (ακόμα και στις εκλογές της 18 Οκτωβρίου 1981 το ΚΚΕ έθετε ως ελάχιστο στόχο του το 17 %, την ίδια στιγμή που οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ φώναζαν εν χορώ στο Σύνταγμα «Στις 18 σοσιαλισμός»!). Αλλά και για το μεγαλύτερο μέρος της Δεξιάς εκείνης της εποχής το μεταπολιτευτικό σύστημα σήμαινε, ή όφειλε να σημαίνει, τη συνέχιση της δικής της μετεμφυλιακής κυριαρχίας με τους όρους μιας ντεμί και υπό αίρεση δημοκρατίας. Τέλος, αν δεν θέλουμε να εξακολουθήσουμε να κοροϊδευόμαστε, πρέπει ν' αναγνωρίσουμε ότι μεγάλες μερίδες του ελληνικού λαού συμμερίζονταν αυτή τη δυσπιστία, ακηδία ή και ανοιχτή περιφρόνηση για την αλλαγή που έφερε η τομή του 1974.

Μπορεί να υπήρξε αργότερα μια κάποια τροποποίηση αυτής της στάσης, αλλά ήταν παθητική, συνδεόταν άμεσα με την καταναλωτική ευφορία της εποχής των παχιών αγελάδων κι εξάλλου δεν αγκάλιαζε όλες τις δυνάμεις που εκπροσωπούνταν στη Βουλή. Επιπλέον, η διάχυτη αντίληψη ότι η «αστική δημοκρατία» και το κράτος δικαίου δεν παρέχουν αρκετές ελευθερίες και αρκετά δικαιώματα, όπως τα εννοούσαν τα διάφορα άτομα, σόγια και ομάδες, εκτίναξε τις πελατειακές συναλλαγές, υποδαύλισε τη συντεχνιακή ασυδοσία και νομιμοποίησε de facto κάθε μέθοδο διεκδίκησης.

Έτσι, όταν ενέσκηψε ο Αρμαγεδδών της χρεοκοπίας, κατέρρευσε η αβαθύρριζη κι εύθραυστη δημοκρατική συναίνεση του όψιμου σταδίου της Μεταπολίτευσης. Δεν αναδείχτηκαν μόνον οι παθογένειες της διαχείρισης της εξουσίας από τα κόμματα που την άσκησαν αλλά ήρθαν στην επιφάνεια, με πολλαπλασιασμένη ένταση, και οι παθογένειες ολόκληρης της πολιτικής κουλτούρας, του συνόλου των πολιτικών ηθών και νοοτροπιών που σφράγισαν αυτό το κεφάλαιο της νεοελληνικής ιστορίας. Το ερώτημα αν έχουμε κι εδώ μια δημοκρατία χωρίς δημοκράτες, όσο προκλητικό κι αν φανεί σε πολλούς, δεν είναι άτοπο.

Οσα παρακολουθήσαμε την προεκλογική περίοδο δεν αφήνουν πολύ περιθώριο για αισιοδοξία. Ενα πολιτικό σύστημα μπορεί ν' αναγεννηθεί είτε με την εκτεταμένη αυτοκάθαρση των παλιότερων κομμάτων είτε με τη δυναμική ανάδυση πραγματικά καινούργιων πολιτικών φορέων. Δεν βλέπουμε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Τα κόμματά μας, παλιά και νεοπαγή, θυμίζουν αποκεφαλισμένα κοτόπουλα που τρέχουν ακόμα κι επιμένουν μάλιστα να τσακώνονται, λίγο πριν σωριαστούν νεκρά.

Δεν μ' ενδιαφέρει η τύχη τους, χωριστά. Μ' ενδιαφέρει όμως η τύχη της δημοκρατίας μας.